Aksel Sandemose (urodzony 19 marca 1899 w Nykøbing Mors na wyspie Mors, zmarły 6 sierpnia 1965 w Kopenhadze) był norweskim pisarzem o duńskich korzeniach, znanym z nowel oraz powieści psychologicznych. Uznawany jest za jednego z najważniejszych prozaików norweskich XX wieku.
Życiorys
Sandemose przyszedł na świat w Danii jako Axel Nielsen (zmienił nazwisko w 1921 roku). Jego matka, Amalie z domu Jacobsdatter, miała norweskie pochodzenie, a ojciec, Jørgen Nielsen, był duńskim kowalem. Aksel Sandemose zaczynał swoją karierę literacką pisząc po duńsku, pod wpływem twórczości Johannesa Jensena oraz Josepha Conrada. Był samoukiem i pracował w różnych zawodach, w tym jako marynarz.
W 1923 roku zadebiutował swoim pierwszym zbiorem nowel, zatytułowanym Fortællinger fra Labrador. Rok później ukazały się zbiory Storme ved jævndøgn oraz powieści Ungdomssynd i Mænd fra Atlanten. W 1927 wydano powieść Klabautermanden, a w następnym roku Ross Dane. W tym okresie jego twórczość była głównie inspirowana doświadczeniami z pracy na morzu oraz jako drwal w Kanadzie. Pracował również jako nauczyciel i urzędnik.
W maju 1930 roku przeniósł się do Norwegii. Jego pierwsza powieść napisana w języku bokmål, En sjømann går i land, została opublikowana w 1931 roku. Głównym bohaterem tej powieści jest marynarz Espen Aranakke, który pojawia się także w kolejnych dziełach, takich jak En flyktning krysser sitt spor (1933), Det stod en benk i haven (1937) oraz Brudulje (1938). Tematyka morska przewija się także w powieści Vi pynter oss med horn z 1936 roku oraz w zbiorach nowel: Sandemose forteller (1937), September (1939) i Fortellinger fra andre tider (1940).
W 1941 roku Sandemose uciekł przed niemiecką okupacją do Szwecji, gdzie przebywał do końca wojny. W 1944 roku ukazała się jego powieść Przeszłość jest snem (szwedzki tytuł: Det svundne är en dröm, wydanie norweskie: Det svundne er en drøm, 1946). Po tym czasie opublikował powieści psychologiczno-kryminalne Tjærehandleren (1945) oraz Alice Atkinson og hennes elskere (1949).
W 1950 roku osiedlił się w Kjørkelvik obok Risør. W latach 1951–1955 redagował kwartalnik „Årstidene”, w którym publikował teksty autobiograficzne, literackie komentarze oraz eseje. W 1958 roku ukazała się powieść Wilkołak, a trzy lata później jej kontynuacja, Felicias bryllup. W 1959 roku został uhonorowany Nagrodą Doblouga dla pisarzy norweskich. Jego powieść autobiograficzna Murene rundt Jeriko została wydana w 1960 roku. W 1963 roku Eyvind Johnson nominował Sandemose’a do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Motywy, które pojawiają się w twórczości Aksela Sandemose’a, to między innymi zazdrość, walka o władzę oraz zabójstwo, które autor przypisywał głównie traumatycznemu dzieciństwu. W powieści En flyktning krysser sitt spor opisał ironiczne prawo Jante, które stało się stereotypem etnicznym Skandynawów.
Przypisy
Bibliografia
ZenonZ. Ciesielski ZenonZ. (red.), Słownik pisarzy skandynawskich, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, ISBN 83-214-0275-5.
WładysławW. Floryan WładysławW. (red.), Dzieje literatur europejskich, t. 2 cz. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, ISBN 83-01-04452-7.
Loading ...