Aksamitnikowate

Rodzina aksamitnikowatych (Clubionidae) to grupa pająków z podgrupy Araneomorphae, która należy do kladu Entelegynae. Obejmuje ona 15 rodzajów, w których znajduje się 639 gatunków, spotykanych niemal na całym świecie; w Polsce zidentyfikowano 27 gatunków.

Systematyka

Rodzinę tę po raz pierwszy opisał Władimir Wagner w artykule zatytułowanym „Copulationsorgane des Männchens als Criterium für die Systematik der Spinnen”, opublikowanym w 1887 roku w 22. numerze „Horae Societatis Entomologicae Rossicae”. Inny ważny opis pochodzi od Eugène’a Simona z 1895 roku. Rodzina ta pozostaje słabo zdefiniowana, a przez długi czas do aksamitnikowatych zaliczano różne pająki z dwoma pazurkami oraz o niezmodyfikowanej budowie oczu. W ostatnich latach wiele rodzajów wcześniej klasyfikowanych jako aksamitnikowate zostało przeniesionych do innych rodzin, takich jak Corinnidae. Aksamitnikowate są blisko spokrewnione, na przykład, z rodzinami obniżowatych i Corinnidae. Rodzina ta jest również obecna w zapisie kopalnym – w dominikańskim bursztynie znaleziono wymarły gatunek Elaver nutua.

Jason A. Dunlop i David Penney w artykule opublikowanym w „Zootaxa” wskazywali, że aksamitnikowate liczą 601 gatunków, które są zgrupowane w 26 rodzajach (dane na 2011 rok), klasyfikując tę rodzinę do kladu Dionycha. Z kolei według World Spider Catalog, rodzina ta obejmuje 639 gatunków w 15 rodzajach, z czego 495 gatunków należy do największego rodzaju Clubiona:

Arabellata Baert, Versteirt & Jocqué, 2010
Carteronius Simon, 1897
Clubiona Latreille, 1804 – rodzaj typowy
Clubionina Berland, 1947
Elaver O. Pickard-Cambridge, 1898
Invexillata Versteirt, Baert & Jocqué, 2010
Malamatidia Deeleman-Reinhold, 2001
Matidia Thorell, 1878
Nusatidia Deeleman-Reinhold, 2001
Porrhoclubiona Lohmander, 1944
Pristidia Deeleman-Reinhold, 2001
Pteroneta Deeleman-Reinhold, 2001
Scopalio Deeleman-Reinhold, 2001
Simalio Simon, 1897
Tixcocoba Gertsch, 1977

Christa L. Deeleman-Reinhold sugerowała wydzielenie podrodzin: Clubioninae, Eutichurinae oraz Systariinae dla gatunków występujących w południowo-wschodniej Azji.

Rozmieszczenie geograficzne

Aksamitnikowate są rozmieszczone niemal na całym świecie, z wyjątkiem części Ameryki Południowej, gdzie rodzaj Clubiona nie występuje.

Morfologia

Długość ciała wynosi od 5 do 12 mm. Ciało jest w kolorze żółtobrązowym lub ciemnym, pokryte gęstym, aksamitnym owłosieniem. Posiadają osiem okrągłych oczu, uporządkowanych w dwóch równoległych rzędach, przy czym dolny rząd jest prosty lub lekko zakrzywiony. Szczękoczułki są masywne, czasami wystające do przodu. Nogogłaszczki samców charakteryzują się apofyzą retrolateralną, zawsze bez apofyzy medialnej, a tegulum może być okrągłe lub wydłużone, z konduktorem lub bez. Labium jest dłuższe niż szersze. Stopy mają dwa pazurki i masywne skopule. Kądziołki przędne mają podobną budowę u obu płci, są cylindryczne lub stożkowate, a cribellum jest nieobecne.

Zachowanie

Aksamitnikowate to nocne drapieżniki, które nie owijają swoich ofiar przędzą. U przedstawicieli rodzaju Clubiona zaobserwowano, że żywią się nektarem kukuczki kapturkowatej. Tworzą workowate oprzędy, które zazwyczaj umieszczają na liściach, pod kamieniami lub korą, gdzie spędzają dzień, linieją i składają jaja, nad którymi czuwają; jaja mogą być również składane w kokonach.