Aksamitka (Tagetes L.)
Rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych, obejmujący 49 gatunków. Rośliny te występują naturalnie na obu kontynentach amerykańskich, szczególnie w strefie międzyzwrotnikowej, z największym zróżnicowaniem w Meksyku, gdzie można znaleźć 24 gatunki. Na Ameryce Południowej są szeroko rozpowszechnione, z wyjątkiem Amazonii oraz południowego Chile. Na północy ich zasięg sięga do południowych części Stanów Zjednoczonych. Rośliny te zostały również szeroko rozpowszechnione przez człowieka i jako dziczejące można je spotkać w pozostałej części Stanów Zjednoczonych, na Antylach, w Gujanie oraz na innych kontynentach – w Europie, Afryce, Azji i Australii. Gatunkiem inwazyjnym na Hawajach i w Afryce jest aksamitka drobna (T. minuta).
Morfologia
Pokrój
Rośliny te są jednoroczne, byliny, półkrzewy oraz krzewy, osiągające zazwyczaj wysokość od 10 do 80 cm, a w niektórych przypadkach nawet do 2 m. Łodygi są zazwyczaj prosto wzniesione, rozgałęzione wzdłuż całej długości lub tylko w górnej części.
Liście
Liście są wyłącznie łodygowe (brak liści odziomkowych), występują naprzeciwlegle, a rzadziej w górnej części pędu również skrętolegle. Mogą być ogonkowe lub siedzące, nagie bądź owłosione, pierzasto wcinane lub złożone, czasem dwu- lub trzykrotnie, z łatkami całobrzegimi bądź ząbkowanymi.
Kwiaty
Kwiaty zebrane są w koszyczki, które mogą być pojedyncze lub tworzyć podbaldachy. Okrywy mają kształt wąskostożkowaty, wrzecionowaty do szeroko dzwonkowatego, osiągając średnicę do kilkunastu mm. Listki okrywy są trwałe, w liczbie od kilku do kilkudziesięciu, zrośnięte na znacznej długości. Osadnik jest wypukły do stożkowatego, gładki lub dołeczkowany, bez plewinek. Brzeżne kwiaty języczkowe są słupkowe i płodne, z wyjątkiem odmian pełnokwiatowych. Ich korona przybiera barwy żółtej, pomarańczowej do czerwonobrązowej, czasami białej. Kwiaty rurkowate, w liczbie od kilku do ponad 100, są obupłciowe i płodne, z koronami w odcieniach od żółtego do pomarańczowego, czasami z końcami czerwonymi lub brązowoczerwonymi, zakończone pięcioma trójkątnymi, lancetowatymi lub równowąskimi łatkami.
Owoce
Owoce to niełupki, które mają kształt nieco piramidalny lub wrzecionowaty i obły, czasem lekko spłaszczony, gładki lub owłosiony. Puch kielichowy jest trwały, w postaci kilku wolnych lub zrastających się łuseczek.
Systematyka
Pozycja systematyczna
Rodzaj należy do plemienia Tageteae w podrodzinie Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae).
Wykaz gatunków
Często wyróżniany gatunek aksamitka rozpierzchła (Tagetes patula) jest synonimizowany z aksamitką wzniesioną (Tagetes erecta).
Zastosowanie
Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są uprawiane jako ozdobne, w wielu odmianach. Dotyczy to w szczególności aksamitki wzniesionej (Tagetes erecta) oraz aksamitki rozpierzchłej.
Roślina lecznicza: Części naziemne rośliny wykorzystywane są do produkcji leków. Aksamitki stosuje się w przypadku problemów z układem pokarmowym, takich jak brak apetytu, wzdęcia, bóle brzucha, kolki, helmintozy i czerwonka. Są także pomocne przy kaszlu, przeziębieniach, nagminnym zapaleniu przyusznic oraz bólach oczu. Stymulują pocenie się.
Sztuka kulinarna: Jadalne płatki kwiatów dodawane są do sałatek oraz do dekoracji potraw. Aksamitka lśniąca (T. lucida) wykorzystywana jest w kuchni jako substytut estragonu.
Roślina allelopatyczna: Aksamitka drobna ogranicza rozwój chwastów i odstrasza szkodniki glebowe swoim zapachem. W ogrodnictwie wykorzystywany jest również olejek eteryczny pozyskiwany z aksamitek.
Uprawa
Rośliny te są łatwe w uprawie i potrafią dostosować się do większości gleb ogrodowych. Preferują miejsca w pełnym nasłonecznieniu. W okresach suszy konieczne jest ich podlewanie. Większość gatunków aksamitki to rośliny tropikalne, które są bardzo wrażliwe na mróz, jednak często uprawiane są w klimacie umiarkowanym jako rośliny jednoroczne.
Rozmnażają się z nasion, które wysiewa się do rozsadników wczesną wiosną. Aby uzyskać wcześniejsze kwitnienie, należy wysadzić sadzonki uprawiane pod osłonami. Rośliny mogą być atakowane przez ślimaki, a przy długotrwałych deszczach mogą wystąpić problemy z szarą pleśnią (zapobiega się temu chemicznie, stosując preparaty grzybobójcze).
Loading ...