Akrolit

Akrolit (z greckiego ἀκρόλιθος akrolithos, składającego się z akro – skrajny i lithos – kamień) to starożytny posąg kultowy stworzony z różnorodnych materiałów.

Termin ten odnosił się do statui wykonanej za pomocą archaicznej techniki łączenia dwóch różnych surowców, najczęściej drewna z kamieniem lub kamienia z brązem. W praktyce zwykle głowa i kończyny posągu (tj. niezakryte części ciała) były tworzone z marmuru lub innego kamienia (takiego jak wapień), podczas gdy korpus wykonywano z polichromowanego drewna lub obijano blachą (złotą lub brązową). Ponadto te rzeźby często ubierano w długie, dekoracyjne szaty, co przypomina współczesne praktyki związane z figurami religijnymi w niektórych katolickich krajach Europy Południowej, takich jak Hiszpania czy Włochy.

Od VII wieku p.n.e. w starożytnej Grecji akrolity zaczęły zastępować prymitywniejsze ksoanon. W starożytności znany był akrolit Ateny Areja w Platejach, opisany przez Pauzaniasza, wykonany przez Fidiasza. Jego trzon (korpus) stworzony był z pozłacanego drewna, fragmentarycznie obitego złoconą blachą, a twarz, ręce oraz stopy wykonano z marmuru pentelickiego. Ta technika była szeroko stosowana w VI wieku p.n.e., a następnie zaniechano jej na rzecz kolejnych udoskonaleń w rzeźbie statuarycznej.

W okresie klasycznym akrolity były tworzone przy użyciu kosztowniejszej techniki chryzelefantyny, polegającej na łączeniu drewna z okładziną ze złota i kości słoniowej. Najwybitniejsze przykłady tej techniki to dzieła Fidiasza, takie jak posągi Ateny Partenos i Zeusa Olimpijskiego.

Greckie akrolity były naśladowane w starożytnym Rzymie (nie tylko w rzeźbach kultowych) aż do późnego cesarstwa, a spektakularnym przykładem tego są pozostałości kolosalnego posągu Konstantyna Wielkiego z początku IV wieku.