Akrobatyka

Akrobatyka

Akrobatyka (z greckiego akrobateo – „stąpać po krawędzi, wspinać się”, akra – „najdalszy”, bateo lub pateo – „pokrywać”) to zestaw ewolucji cielesnych o dużym stopniu trudności, które wykraczają poza typowe umiejętności ludzkie. Akrobatyka nie jest sportem, lecz definiuje rodzinę sportów.

Akrobatykę dzielimy na:

• działania mające na celu podnoszenie sprawności fizycznej, kontrolowanie ruchów ciała oraz opanowanie psychiczne w sytuacjach ekstremalnych, np. akrobatyka narciarska, konna, rowerowa czy sportowa.
• współzawodnictwo, gdzie wyczyny cielesne ustępują miejsca popisom na urządzeniach technicznych, takie jak akrobacja powietrzna na desce, akrobatyka na słupie czy rowerowa.

Odmiany akrobatyki występują w różnych kulturach na świecie, w tym m.in. akrobatyka lian, na słupie, baixi, c’hoari chouk-lamm-penn, gle gbee, lave grise, mallakhamb, poteteke, tumi, voladeros, zashua.

Historia

Akrobatyka znana była już w starożytnym Egipcie, gdzie była częścią obrządku pogrzebowego. Na Krecie w II wieku p.n.e. praktykowano tauromachię, czyli akrobatykę na grzbietach byków. Akrobatyka była również związana z rytualnym tańcem, mającym na celu wprowadzenie w trans. W Grecji nazywano ją thaumata, co oznacza „cudowność” (lub thaumato-poija – „pogoń za cudownością”). Platon uważał, że akrobatyka wspomaga rozwój osobowości, natomiast Klaudiusz Galen (129–199 p.n.e.) twierdził, że niektóre jej elementy mają działanie profilaktyczne i lecznicze, np. w przywracaniu zmysłu równowagi.

W średniowieczu akrobatyka była częścią ceremonii pogrzebowych, gdzie akrobata, wykonujący niebezpieczne akrobacje, symbolizował triumf życia nad śmiercią. Kościół nie popierał tych praktyk. Z czasem, gdy akrobatyka zmieniła charakter z metafizycznego na widowiskowy, zaczęła być postrzegana jako rozrywka dla ubogich. Pod koniec średniowiecza akrobatyka znacznie rozwijała się we Włoszech. Wyróżniał się tam A. Tuccaro (ok. 1535–1610), który rozpoczął karierę na dworze austriackiego cesarza Maksymiliana II, a następnie został akrobatą królewskim Karola IX. W 1599 roku opublikował książkę „Trzy dialogi o skakaniu i napowietrznej woltyżerce” (Trois dialogues de sauter et voltiger en l’air), która przyczyniła się do rozwoju gimnastyki, a teoretycy zaczęli przyjmować opisywane przez niego techniki, takie jak skoki przez imitację konia oraz ćwiczenia na kółkach i drążku. W 1753 roku Włoch G. Borasatti wykorzystał je w dziele „Gimnastyk w ćwiczeniach praktycznych a teoria” (Ginnasta in Pratica, ed in teoria), a w 1793 roku Niemiec J.F. Guts Muths w książce „Gimnastyka dla młodzieży” (Gymnastik fur die Jugend). Wraz z rozwojem gimnastyki, rola akrobatyki jako sztuki doskonalenia sprawności fizycznej zaczęła maleć.

W drugiej połowie XVIII wieku akrobatyka została wchłonięta przez rozwijającą się sztukę cyrkową, stając się dyscypliną o charakterze pokazowym. W 1859 roku pojawił się trapez podczas występów. Ponieważ akrobatyka była postrzegana jako rozrywka dla mas, akrobaci starali się podnieść jej rangę, zwiększając poziom trudności swoich ćwiczeń. Francuz Charles Blondin (J.F. Gravelet, 1824–1897) przeszedł po linie nad wodospadem Niagara.

W XX wieku akrobatyka sportowa rozwinęła się, szczególnie dzięki włączeniu jej do sportów takich jak jazda figurowa czy tańce na lodzie. Na jej rozwój miała wpływ także renesans sztuki cyrkowej, w której pojawiły się elementy akrobatyki chińskiej, charakteryzujące się mniejszym naciskiem na siłę.

Rodzaje akrobatyk

Wśród wielu rodzajów akrobatyki można wyróżnić m.in.:

• Akrobatyka cyrkowa – dyscyplina sztuki cyrkowej, polegająca na prezentowaniu skomplikowanych ćwiczeń gimnastycznych. Akrobaci demonstrują opanowanie ciała, siłę, równowagę oraz gibkość, wykonując m.in. ćwiczenia na trampolinach, linach, ruchomych trapezach i podwieszonych kołach. Akrobaci cyrkowi przeprowadzają także przeskoki między przyrządami, salta, „pętlę śmierci” (wykorzystując pojazdy mechaniczne, np. rowery lub motocykle) oraz chodzą i jeżdżą po linie.
• Akrobatyka konna – wykonywana podczas jazdy konnej, obejmuje takie akrobacje jak zeskoki, wskoki na konia, jazda stojąc (przodem, tyłem, pojedynczo lub w piramidach złożonych z kilku osób) oraz przewijanie się pod brzuchem lub szyją konia. W przeszłości miała na celu doskonalenie sprawności jeździeckich wykorzystywanych później w celach wojskowych. W XVIII i XIX wieku rozwinęła się akrobatyka konna w cyrkach, wprowadzona przez P. Astleya (1742–1814), który w 1768 roku założył w Londynie szkołę jeździecką dla przyszłych akrobatów konnych.
• Akrobatyka lian – chińska sztuka akrobatyczna, wykonywana na skraju konwi lian, używanej do przechowywania alkoholu na uroczystościach. Akrobaci stawali na rękach na krawędzi lian i wykonywali różne figury.
• Akrobatyka na słupie – sztuka akrobatyczna z Chin, prezentowana na słupie z małym podestem na szczycie, wykonywana podczas igrzysk i festiwali baixi.
• Akrobatyka narciarska
• Akrobacje powietrzne na desce
• Akrobatyka rowerowa
• Akrobatyka sportowa
• Akrobatyka spadochronowa

Przypisy

Bibliografia

Lipoński Wojciech; Encyklopedia sportów świata, Oficyna Wydawnicza Atena, Poznań 2006, ISBN 83-923700-0-7, ISBN 978-83-923700-0-0.

EwaE. Polak EwaE., Akrobatyka sportowa w Polsce, Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003, ISBN 83-7338-066-3, OCLC 830529242. Brak numerów stron w książce.