Akram al-Haurani

Akram al-Haurani (ur. 1912 w Hamie, zm. 1996) był syryjskim politykiem, który założył Arabską Partię Socjalistyczną, a następnie aktywnie działał w partii Baas.

Życiorys

Wczesna działalność

Al-Haurani pochodził z rodziny z klasy średniej z Hamy. Jego ojciec, Raszid, w 1908 roku bezskutecznie starał się o mandat w tureckim parlamencie, przegrywając z arystokratą Chalidem al-Barazim. To wydarzenie miało istotny wpływ na późniejsze decyzje al-Hauraniego dotyczące zaangażowania w politykę. W 1936 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Damasceńskim, a jeszcze w czasie nauki dołączył do Syryjskiej Partii Socjal-Nacjonalistycznej. W 1932 roku, będąc studentem, podjął nieudaną próbę zamachu na premiera Francuskiej Republiki Syryjskiej, Subhiego Bakarata.

W 1941 roku udał się do Iraku, aby wziąć udział w antybrytyjskim przewrocie zainicjowanym przez Raszida al-Kilaniego. Po niepowodzeniu tego zamachu wrócił do Syrii, gdzie zaangażował się w liberalny Blok Narodowy, który walczył o niepodległość kraju. W 1943 roku po raz pierwszy został wybrany do syryjskiego parlamentu w ramach tego Bloku.

W miarę upływu czasu al-Haurani zaczął oddalać się od liderów Bloku. Krytykował prezydenta Szukriego al-Kuwatlego, zarzucając mu dążenie do dyktatury oraz ignorowanie interesów niektórych grup społecznych, zwłaszcza ubogiego chłopstwa. Al-Haurani stanął na czele lewicowego frakcji Bloku Narodowego w parlamencie, a w maju 1945 roku, pod hasłem „ziemia należy do chłopów”, przyczynił się do wybuchu powstania chłopskiego w swojej rodzinnej prowincji Hama. Równocześnie pozostawał zwolennikiem idei Wielkiej Syrii.

Lider Arabskiej Partii Socjalistycznej

Po uzyskaniu niepodległości przez Syrię w 1946 roku, Akram al-Haurani założył Arabską Partię Socjalistyczną, opartą na zmodyfikowanym programie marksistowskim. Jako pierwszy w Syrii zaczął używać terminów takich jak walka klasowa, socjalizm i społeczeństwo bezklasowe. Wzywał do buntu ubogich chłopów przeciwko zamożnym miastom, twierdząc, że wielcy posiadacze kontrolują 35% gruntów rolnych w Syrii, w tym 91 z 113 wsi w jego rodzinnej prowincji. W latach 1947, 1949, 1954 i 1962 był wielokrotnie reelektowany do parlamentu. W 1948 roku, jako jeden z dwóch parlamentarzystów (obok Abd as-Salama al-Udżajlego), walczył ochotniczo w wojnie izraelsko-arabskiej.

Odegrał istotną rolę w zamachu stanu z marca 1949 roku, zorganizowanym przez generała Husniego az-Za’ima. Przez trzy miesiące blisko współpracował z az-Za’imem jako doradca i pisał dla niego przemówienia. Ich współpraca zakończyła się jednak, gdy al-Haurani domagał się udzielenia azylu dla Antuna Sa’ady, który zbiegł do Syrii po nieudanej próbie obalenia prezydenta Biszary al-Churiego. Podczas gdy al-Haurani chciał, aby Syria przyjęła hasła Wielkiej Syrii i podjęła działania przeciwko Libanowi, Irakowi i Jordanii, az-Za’im zgodził się na ekstradycję Sa’ady do Libanu, gdzie ten został skazany na śmierć za zdradę stanu.

Rozczarowany polityką az-Za’ima, al-Haurani dołączył do spisku przeciwko niemu i uczestniczył w kolejnym zamachu stanu, zorganizowanym przez Samiego al-Hinnawiego. Po przewrocie kontynuował działalność parlamentarną i objął stanowisko ministra rolnictwa w rządzie Haszima al-Atasiego. W grudniu 1949 roku wszedł do nowego rządu Chalida al-Azma jako minister obrony. Już wtedy w tajemnicy kontaktował się z generałem Adibem asz-Sziszaklim, z którym współpracował w Syryjskiej Partii Socjal-Nacjonalistycznej. Wsparł asz-Sziszaklego w organizacji zamachu stanu, argumentując, że al-Hinnawi dąży do wprowadzenia monarchii w Syrii, co oznaczałoby podporządkowanie państwa Irakowi.

21 grudnia 1950 roku, po objęciu prezydentury przez Haszima al-Atasiego, al-Haurani otrzymał zadanie stworzenia nowego gabinetu, jednak nie zdołał go skompletować. W 1951 roku asz-Sziszakli umocnił swoją władzę, a al-Haurani stał się jego głównym doradcą, zachęcając go do powierzenia prezydentury Fauziemu as-Silowi, zatrzymując jednak prawdziwą władzę dla siebie. Z biegiem czasu asz-Sziszakli uznał, że al-Haurani zyskuje zbyt dużą władzę. W 1953 roku ogłosił się prezydentem, usunął ze stanowisk współpracowników al-Hauraniego i odmówił przyznania mu teki premiera. Rozczarowany polityk udał się do Beirutu, gdzie zaczął organizować opozycję wobec reżimu asz-Sziszaklego. Partia, którą kierował, połączyła się z Partią Odrodzenia Arabskiego Michela Aflaka i Salah ad-Dina al-Bitara, tworząc partę Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego, której program oparty był na ideologii baasistowskiej opracowanej przez Aflaka.

1954-1958

W 1954 roku al-Haurani wrócił do Syrii i dołączył do powstania, które obaliło dyktaturę asz-Sziszaklego. Z sympatią obserwował ruch panarabski skupiony wokół prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera, stając się jednym z liderów naserystowskich w Syrii, obok szefa sztabu Afifa al-Bizriego oraz szefa wywiadu wojskowego Abd al-Hamida as-Sarradża. W 1955 roku poparł powrót al-Kuwatlego na urząd prezydenta Syrii. 14 października 1957 roku został przewodniczącym syryjskiego parlamentu.

W Zjednoczonej Republice Arabskiej

Al-Haurani przewodniczył syryjskiej delegacji negocjującej warunki unii z Egiptem, co doprowadziło do powstania Zjednoczonej Republiki Arabskiej. Dzięki swojemu wcześniejszemu zaangażowaniu w ruch naserowski został jej pierwszym wiceprezydentem, współpracując z prezydentem Naserem. Al-Haurani wdrażał w Syrii reformy rolne na wzór egipski, doradzając Naserowi w sprawie ich przeprowadzenia. Z jego inicjatywy rząd Zjednoczonej Republiki Arabskiej znacjonalizował dużą własność ziemską w prowincjach Damaszku, Aleppo, Latakii, Hamy i Hims, planując podział przejętych gruntów między 150 tys. chłopów bezrolnych i małorolnych w ciągu pięciu lat. Al-Haurani uważał jednak, że podjęte działania na rzecz chłopstwa są zbyt mało radykalne.

Jego popularność w Syrii była na tyle duża, że w 1960 roku Naser zaczął obawiać się jego wpływów i pozbawił go stanowiska wiceprezydenta. W związku z tym al-Haurani poparł zamach stanu Abd al-Karima an-Nahlawiego we wrześniu 1961 roku, po którym Zjednoczona Republika Arabska została obalona.

Po 1961

Kilka dni po przewrocie al-Haurani podpisał list otwarty grupy syryjskich polityków, w którym poparł zerwanie unii z Egiptem. Ten krok spotkał się z krytyką ze strony części członków partii Baas, którzy argumentowali, że unia z Egiptem nie spełniła oczekiwań i była błędem, ale warunki mogły być zmienione, a całkowite zerwanie relacji z państwem Nasera nie sprzyjało budowie socjalizmu w całym świecie arabskim. Choć al-Haurani twierdził, że niezależne działanie pozwoli na wdrożenie socjalistycznych rozwiązań w Syrii, nigdy nie odzyskał swojej dawnej pozycji. Ostatecznie skompromitowany w partii Baas, ponownie założył Arabską Partię Socjalistyczną. Z jej ramienia był członkiem syryjskiego parlamentu i deklarował lojalność wobec prezydenta Nazima al-Kudsiego, jednak został uznany za oportunistę i nie otrzymał żadnego ministerialnego stanowiska.

Po zamachu stanu w Syrii w marcu 1963 roku, przeprowadzonym przez Komitet Wojskowy partii Baas pod przewodnictwem Salaha Dżadida, Hafiza al-Asada oraz Muhammada Umrana, al-Haurani został definitywnie usunięty z partii Baas i zmuszony do emigracji. Osiedlił się w Iraku, gdzie brał udział w działaniach wymierzonych przeciwko kolejnym rządom tworzącym się przez partię Baas. W swoich wspomnieniach wydanych w 1996 roku twierdził, że w 1994 roku prezydent Hafiz al-Asad zapraszał go do powrotu do Syrii, jednak al-Haurani odmówił.

Przypisy