Akordeon
Akordeon (fr. accordéon) to instrument muzyczny klasyfikowany w grupie aerofonów lub idiofonów dętych. Jest to rodzaj harmonii, którego działanie opiera się na stroikach przelotowych. Dźwięk powstaje w wyniku drgań stroików, które są wprawiane w ruch przez prąd powietrza generowany przez ręcznie obsługiwany miech. W początkowych wersjach akordeonu stosowano miechy nożne, które później zostały zastąpione miechami ręcznymi. Instrument ten posiada z prawej strony klawiaturę klawiszową (lub guziki w przypadku akordeonu guzikowego), a z lewej guziki do gry basów i akordów, a czasami również manuał melodyczny znany jako baryton.
Niektórzy badacze instrumentów umieszczają akordeon w kategorii idiofonów, co budzi kontrowersje, ponieważ idiofony same generują dźwięk, podczas gdy w akordeonie dźwięk powstaje dzięki drganiom stroików spowodowanym przepływem powietrza, podobnie jak w aerofonach. Klasyfikacja akordeonu jako idiofonu wynika z uznania stroików za źródło dźwięku, a nie za przepływające przez nie powietrze.
Historia akordeonu
Stroik przelotowy był znany już około 3000 lat p.n.e. w Chinach w instrumencie zwanym sheng, który przypominał harmonijkę ustną. Sheng zewnętrznie nawiązywał do kształtu legendarnego ptaka feniksa. W latach 1750–1770 Bernhard Eschenbach oraz budowniczy fortepianów Caspar Schlimbach stworzyli instrument zwany eoliną, który miał klawiaturę obejmującą ponad 3 oktawy oraz dwa miechy obsługiwane kolanami. W 1822 roku Christian Friedrich Ludwig skonstruował ręczną eolinę (niem. handeoline) wyposażoną w miech. Najważniejszym wynalazkiem w tym instrumencie było wykorzystanie przepływu powietrza w obu kierunkach podczas pracy miecha. W 1829 roku w Wiedniu budowniczy organów Cyrill Demian oraz jego synowie Carl i Guido opatentowali instrument o nazwie accordion. Jako kluczową cechę instrumentu podano możliwość gry akordami, stąd jego nazwa – accordion. W opisie patentowym skala tego instrumentu obejmowała dźwięki od g do d2. Sposób gry i trzymania instrumentu różnił się od dzisiejszego – prawą ręką trzymano miech, a kciuk lewej ręki umieszczano w skórzanym pasku przymocowanym do gryfu, podczas gdy pozostałe palce lewej ręki obsługiwały klawisze.
Budowa instrumentu
Strona basowa akordeonu składa się z guzików ułożonych w rzędy i szeregi, które są uporządkowane według koła kwintowego. Dwa pierwsze rzędy generują dźwięki pojedyncze, trzeci rząd akordy durowe, czwarty akordy mollowe, piąty czterodźwięki septymowe, a szósty czterodźwięki zmniejszone. W dwóch ostatnich rzędach znajdują się guziki, które po naciśnięciu wydają trzy dźwięki z czterodźwięków septymowych i zmniejszonych, przy czym zawsze brzmią tylko trzy dźwięki, ponieważ zostały skonstruowane tak, aby nie zawierały kwinty.
Niektóre akordeony są wyposażone w konwerter, którego mechanika lewej ręki pozwala na „rozpięcie” akordów basowych na pojedyncze dźwięki, zwane barytonami.
Strona melodyczna akordeonu może mieć klawiaturę w stylu fortepianowym lub guziki ułożone chromatycznie w rzędach od trzech do sześciu (istnieją także czterorzędowe akordeony guzikowe). W akordeonach stosuje się różne systemy (układy) klawiatury guzikowej.
