Akhisar – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z dwóch jednostek typu Akhisar, które zostały zbudowane we Włoszech. Okręt został zwodowany 25 kwietnia 1904 roku w stoczni Ansaldo w Genui, a do marynarki Imperium Osmańskiego wszedł w czerwcu 1904 roku. Torpedowiec brał udział w I wojnie bałkańskiej oraz I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1930 roku. Okręt został złomowany w 1935 roku.
Projekt i budowa
Torpedowce typu Akhisar zostały zamówione przez Turcję we Włoszech w grudniu 1902 roku, a w tym samym miesiącu podpisano kontrakt na dostawę dwóch jednostek.
Akhisar został zbudowany w stoczni Ansaldo w Genui (numer stoczniowy 131). Stępkę okrętu położono w 1904 roku, a zwodowanie miało miejsce 25 kwietnia 1904 roku.
Dane taktyczno-techniczne
Okręt był torpedowcem o stalowym kadłubie podzielonym na dziewięć przedziałów wodoszczelnych. Długość całkowita wynosiła 51 metrów (50,5 metra między pionami), szerokość 5,7 metra, a zanurzenie 1,4 metra. Wyporność normalna wynosiła 165 ton. Jednostka była napędzana przez dwie pionowe, trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Ansaldo o łącznej mocy 2400 KM, do których parę dostarczały dwa kotły lokomotywowe (także produkcji Ansaldo). Prędkość maksymalna, osiągana przez dwie śruby, wynosiła 24 węzły. Okręt mógł zabrać 60 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 2000 Mm przy prędkości 14 węzłów.
Uzbrojenie artyleryjskie jednostki składało się z dwóch pojedynczych działek kal. 37 mm Hotchkiss QF L/20 z zapasem 250 nabojów. Broń torpedowa obejmowała dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, zamontowane na pokładzie (z przodu i tyłu sterówki), z łącznym zapasem czterech torped.
Załoga okrętu liczyła 4 oficerów oraz 26 podoficerów i marynarzy.
Służba
Akhisar został przyjęty do marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w czerwcu 1904 roku w Stambule. W trakcie I wojny bałkańskiej, 16 grudnia 1912 roku, Akhisar uczestniczył w bitwie z flotą grecką, w skład której wchodziły krążownik Jeorjos Awerof oraz okręty pancerne Hydra, Spetsai i Psara koło przylądka Elli.
W momencie wybuchu I wojny światowej, torpedowiec był już przestarzały i miał ograniczoną wartość bojową. 29 sierpnia 1914 roku, z niemieckim oficerem, por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Frige na pokładzie, okręt wypłynął z Dardaneli w misji rozpoznawczej w kierunku Imroz. Został jednak zatrzymany przez okręty brytyjskie, które poinformowały załogę o rozpoczęciu blokady cieśnin tureckich przez Ententę. W 1915 roku, ze względu na wyeksploatowanie siłowni, okręt osiągał maksymalną prędkość 14 węzłów, a liczba członków załogi wzrosła do 43 osób (4 Niemców i 39 Turków). W tym samym roku zdemontowano jedną z wyrzutni torped, instalując w jej miejsce pojedyncze działo kal. 47 mm SK C/99 L/45 z zapasem 150 pocisków.
28 maja 1915 roku Akhisar eskortował w Zatoce Izmit trzy promy przewożące żołnierzy i amunicję, które stały się celem ataku brytyjskiego okrętu podwodnego HMS E11. Napastnik zatopił torpedą prom Badırma (474 BRT), na którym mimo akcji ratunkowej przeprowadzonej przez torpedowiec zginęło 250 osób, co stanowiło największą stratę osmańskiej armii na morzu podczas wojny. 24 października, w pobliżu Gelibolu, Akhisar wykrył powracający do bazy brytyjski okręt podwodny HMS E12, zmuszając go do awaryjnego zanurzenia na niebezpiecznej głębokości 76 metrów. 11 grudnia Akhisar osiadł na mieliźnie nieopodal Silivri, skąd został odholowany do Stambułu. 17 grudnia okręt spłoszył HMS E2, który wcześniej zatopił dwie łodzie dau oraz szkuner.
22 stycznia 1918 roku Akhisar oraz niszczyciele Taşoz i Numûne-i Hamiyet stacjonowały w Çanakkale, gotowe do ochrony osiadłego na mieliźnie krążownika liniowego Yavuz Sultan Selim przed atakiem wrogich okrętów podwodnych. Od 14 lipca torpedowce Akhisar, Draç, Musul oraz Sultanhisar, wraz z krążownikami torpedowymi Berk-i Satvet i Peyk-i Şevket, były jedynymi okrętami floty osmańskiej, które prowadziły aktywne operacje na Morzu Czarnym. W październiku okręt został wycofany do rezerwy.
Po zakończeniu wojny, od lutego 1919 do 1920 roku, jednostka pełniła służbę patrolową w celu zwalczania przemytu. 29 października 1923 roku Akhisar został formalnie włączony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, chociaż jego stan techniczny nie pozwalał na dalszą eksploatację. W latach 1924–1925 jednostka przeszła remont w Deniz Fabrikaları w Stambule i po jego zakończeniu powróciła do aktywnej służby. Okręt został wycofany ze składu floty w 1930 roku i złomowany w 1935 roku.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
Ivan Gogin: AKHİSAR torpedo boats (1904). Navypedia. [dostęp 2021-12-08]. (ang.).
Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 978-1557506597. (ang.).
Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914-1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).
Loading ...