Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin

Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (lit. Lietuvos lenkų rinkimų akcija – Krikščioniškų šeimų sąjunga, LLRA-KŠS) to litewska partia polityczna, która reprezentuje Polaków żyjących w tym kraju, szczególnie w regionie Wileńszczyzny. W latach 1994–2016 funkcjonowała pod nazwą Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.

Historia

W 1994 roku na Litwie wprowadzono ustawę o organizacjach społecznych, która zobowiązała Związek Polaków na Litwie do przekształcenia się w organizację społeczną lub partię polityczną. Aby polska społeczność mogła zachować swoją organizację oraz uczestniczyć w polityce Litwy, konieczne było powołanie nowej partii. 14 sierpnia zwołano V Nadzwyczajny Zjazd ZPL, na którym podjęto decyzję o przekształceniu ZPL w organizację społeczną oraz o utworzeniu partii o nazwie Akcja Wyborcza ZPL. 23 października, na skutek nacisków litewskiego Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczących usunięcia wyrazu „Związek” z nazwy, partia została zarejestrowana jako Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.

Na zjazdach AWPL w latach 1994 i 1997 na stanowisko prezesa wybrano Jana Sienkiewicza, a w 1999 roku Waldemara Tomaszewskiego, który był ponownie wybierany na to stanowisko na IV i V zjeździe AWPL. Stan na marzec 2016 roku wskazywał, że partia liczyła 2207 członków.

Podczas VIII zjazdu sprawozdawczo-wyborczego w maju 2016 roku podjęto decyzję o zmianie nazwy partii na Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin.

Udział w wyborach do organów państwa litewskiego i Unii Europejskiej

Wybory parlamentarne

W Sejmie VI kadencji (1996–2000) Akcję reprezentowali Gabriel Jan Mincewicz oraz Jan Sienkiewicz. Spadek polskiej reprezentacji w porównaniu do kadencji 1992–1996 był wynikiem wprowadzenia klauzuli zaporowej 5% dla podziału mandatów z listy krajowej. Dwóch kandydatów AWPL zdobyło mandaty w okręgach jednomandatowych: Wilno-Soleczniki oraz Wilno-Szyrwinty.

W wyborach z 2000 roku AWPL zdobyła 1,85% głosów, a Waldemar Tomaszewski i Gabriel Mincewicz uzyskali mandaty w tych samych okręgach. W 2004 roku Akcja wystartowała w koalicji z przedstawicielami mniejszości rosyjskiej i białoruskiej, co zaowocowało 3,8% głosów i dwoma mandatami. Posłami zostali Waldemar Tomaszewski oraz Leokadia Poczykowska. W wyborach parlamentarnych w 2008 roku AWPL zdobyła 4,79% głosów, co było bliskie klauzuli zaporowej 5%. Po raz pierwszy w okręgach jednomandatowych uzyskano trzy mandaty, które przypadły Waldemarowi Tomaszewskiemu (Wilno–Soleczniki), Michałowi Mackiewiczowi (Szyrwinty–Wilno) oraz Jarosławowi Narkiewiczowi (Wilno–Troki). Do zdobycia czwartego mandatu w okręgu Nowa Wilejka zabrakło niewielkiej liczby głosów.

W wyborach parlamentarnych w 2012 roku AWPL uzyskała 5,83% głosów, po raz pierwszy przekraczając pięcioprocentowy próg wyborczy. Z listy krajowej mandaty zdobyli: Wanda Krawczonok, Józef Kwiatkowski, Michał Mackiewicz, Zbigniew Jedziński oraz Irina Rozowa (po rezygnacjach Waldemara Tomaszewskiego i Zdzisława Palewicza), a w okręgach jednomandatowych zwyciężyli: Jarosław Narkiewicz, Leonard Talmont oraz Rita Tamašunienė. W 2016 roku partia po raz kolejny przekroczyła ogólnolitewski próg wyborczy, zdobywając pięć miejsc w Sejmie z listy krajowej oraz co najmniej dwa w okręgach jednomandatowych – w pierwszej turze mandaty uzyskali Czesław Olszewski i Leonard Talmont, a w drugiej turze rywalizowali Danuta Narbut i Rita Tamašunienė.

W wyborach parlamentarnych w 2024 roku AWPL zdobyła 3,89% głosów, nie przekraczając progu 5%. W pierwszej turze w okręgach jednomandatowych zwyciężyli: Jarosław Narkiewicz oraz Rita Tamašunienė, a trzeci mandat dla AWPL w okręgu Wilno Południe zdobył w drugiej turze Czesław Olszewski. W drugiej turze rywalizację o mandaty poselskie przegrał Waldemar Urban oraz Edyta Tamošiunaite. 14 listopada 2024 roku AWPL-ZChR oraz Związek Chłopów i Zielonych utworzyły nową frakcję parlamentarną pod nazwą Frakcja Chłopów-Zielonych i Związku Chrześcijańskich Rodzin.

Wybory samorządowe

AWPL jest od lat reprezentowana w samorządach na Wileńszczyźnie. W kolejnych wyborach zdobywała: 69 mandatów (1995), 59 (1997), 53 (2000), 50 (2002) oraz 53 (2007). W wyborach samorządowych w 2011 roku AWPL, w koalicji z Sojuszem Rosyjskim, otrzymała 6,50% głosów, co zaowocowało wprowadzeniem 65 radnych (o 12 więcej niż w wyborach w 2007 roku), z czego 62 mandaty przypadły AWPL, a 3 Sojuszowi Rosyjskiemu. W wyborach samorządowych w 2015 roku partia ponownie wystartowała w koalicji z Sojuszem Rosyjskim, uzyskując wynik 7,72% (o 1,22% więcej niż w poprzednich wyborach). Koalicja zdobyła 67 mandatów (w tym 6 dla Sojuszu Rosyjskiego) oraz dwa stanowiska merów w rejonach solecznickim i wileńskim.

Wyniki koalicji i AWPL w poszczególnych rejonach:

Rejon solecznicki: 76,18% głosów i 20 mandatów na 24 oraz stanowisko mera (wcześniej: 70,29% głosów i 22 mandaty na 25)
Rejon wileński: 60,83% głosów i 20 mandatów na 30 oraz stanowisko mera (wcześniej: 64,72% głosów i 19 mandatów na 27)
Wilno: 17,19% głosów i 10 mandatów na 50 (wcześniej: 15,07% głosów i 11 mandatów na 51)
Rejon święciański: 16,68% głosów i 5 mandatów na 24 (wcześniej: 13,24% głosów i 4 mandaty na 25)
Rejon trocki: 15,45% głosów i 4 mandaty na 24 (wcześniej: 18,74% głosów i 5 mandatów na 25)
Kłajpeda: 11,89% głosów i 4 mandaty na 30
Wisaginia: 9,34% głosów i 3 mandaty na 24 (wcześniej: 6,50% głosów i 2 mandaty na 25)
Rejon szyrwincki: 5,40% głosów i 1 mandat na 20.

Od 1995 roku AWPL samodzielnie sprawuje władzę w rejonach wileńskim i solecznickim. W radzie miasta Wilna AWPL była w latach 2007–2009 w koalicji z Litewską Partią Socjaldemokratyczną oraz partią Porządek i Sprawiedliwość. Wówczas społeczność polską reprezentował zastępca mera Wilna Artur Ludkowski. W latach 2010–2015 zastępcą mera z ramienia AWPL był Jarosław Kamiński, a od 2014 roku Maria Pucz pełni funkcję wicemera w rejonie trockim.

Wybory do Parlamentu Europejskiego

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku AWPL kandydowała w koalicji ze Związkiem Rosjan na Litwie, uzyskując 5,71% głosów, jednak nie przekroczyła progu wyborczego dla koalicji (7%) i nie zdobyła żadnego z trzynastu mandatów przewidzianych dla Litwy. W wyborach w 2009 roku AWPL startowała razem z Sojuszem Rosyjskim, uzyskując 8,46% poparcia i zdobywając mandat, który przypadł Waldemarowi Tomaszewskiemu. Partia wygrała w czterech okręgach wyborczych na Wileńszczyźnie: w rejonie solecznickim uzyskała 80,5% głosów, w wileńskim – 71,0%, w trockim – 31,6%, a w święciańskim – 22,4%. W 2014 roku AWPL oraz Sojusz Rosyjski utworzyły koalicję „Blok Waldemara Tomaszewskiego”, która uzyskała 8,06% głosów i zdobyła mandat, ponownie przysługujący Waldemarowi Tomaszewskiemu. Koalicja ta wygrała w czterech rejonach: solecznickim – 74,8%, wileńskim – 54,6%, miejskim Wisaginia – 32,9% oraz trockim – 22,4%.

Poparcie w wyborach

Wyniki w wyborach samorządowych

Struktura organizacji

Prezesem rady naczelnej jest Waldemar Tomaszewski. Szefami oddziałów są: Wanda Krawczonok (Wilno), Waldemar Tomaszewski (wileński), Maria Pucz (trocki), Zdzisław Palewicz (solecznicki), Zbigniew Jedziński (święciański), Rita Tamašunienė (szyrwincki).