Akcja Weffels – skuteczny zamach na gestapo Ernsta Weffelsa, który odbył się 1 października 1943 roku w Warszawie, przeprowadzony przez żołnierzy harcerskiego oddziału Agat.
Ernst Weffels pełnił funkcję kierownika zmiany w kobiecym oddziale na Pawiaku, znanym jako Serbia. Był znany z okrutnego traktowania więźniów oraz sadyzmu. Wspólnie z konfidentką Sabiną Bykowską prowadził śledztwo dotyczące sposobów przekazywania grypsów. Po doniesieniu Bykowskiej odkrył, że w proceder zaangażowany był polski personel szpitala więziennego. Kierownictwo Walki Podziemnej zostało poinformowane o sytuacji, co doprowadziło do wydania rozkazu natychmiastowej likwidacji Ernesta Weffelsa, który został przekazany do zrealizowania KG AK. Kapitan „Pług” Adam Borys zlecił zadanie rozpracowania gestapo Aleksandrowi Kunickiemu, znanemu jako „Rayski”.
Rozpoznanie
Rozpoznanie powierzono Aleksandrowi Kunickiemu ps. Rayski. Dzięki wcześniejszym akcjom wiedział on, jak wyglądał tryb pracy gestapo na Pawiaku – pracownicy niemieccy pracowali przez 24 godziny, a następnie mieli dzień wolny. Miał również informacje, że byli przewożeni z alei Szucha 23, a po zakończeniu zmiany odwożeni w to samo miejsce. Wywiad polegał na codziennym obserwowaniu ciężarówek, które transportowały Niemców na Pawiak. Po pewnym czasie Rayski zidentyfikował osobę odpowiadającą rysopisowi. Dalsze rozpoznanie prowadziła Ewa Prauss-Płoską, która śledziła gestapo i potwierdziła rysopis, ustalając, że mężczyzna wszedł do budynku przy ulicy Koszykowej 6. Ostatecznie, potwierdzenie rozpoznania nadeszło od byłego więźnia Pawiaka, który rozpoznał Weffelsa. Mieszkał on w eleganckim domu pod tym adresem, który został przejęty na przełomie 1940 i 1941 roku przez SMB „Kresowa”, przylegającym do siedziby Kripo.
Ustalono, że Weffels co drugi dzień udaje się na Szucha około godziny 12, a wraca około 14 następnego dnia. Dalsze obserwacje nie przyniosły nowych informacji i 25 września rozpoznanie zostało zakończone.
Akcja
Dowodzenie akcją przekazano Kazimierzowi Kardasiowi ps. Orkan. Dalszą obserwację Weffelsa prowadziła Maria Stypułkowska ps. Kama, która miała także wskazać cel.
Skład zespołu oraz uzbrojenie:
Kazimierz Kardaś ps. Orkan – dowódca akcji – sten, colt, granat „filipinka”
Ryszard Dulniak ps. Daniel – wykonawca – vis, colt, granat „filipinka”
Henryk Zakrzewski ps. Kobza – I ubezpieczenie – sten, colt, granat „filipinka”
Witold Juszczak ps. Kalina – II ubezpieczenie – sten, colt, granat „filipinka”
Tadeusz Kostrzewski ps. Niemira – kierowca – parabellum 9 mm, 4 granaty
Łączniczki wspierające akcję:
Maria Stypułkowska- Chojecka ps. Kama – sygnalizacja
Elżbieta Dziębowska ps. Dewajtis – łączniczka dostarczająca broń
Janina Lutyk- Zapadko – łączniczka dostarczająca broń
Maria Chuchla ps. Maja – łączniczka odbierająca broń
Irena Malento ps. Jenny – łączniczka odbierająca broń
Rozpoznanie prowadzili:
Aleksander Kunicki ps. Rayski
Ewa Prauss- Płoska ps. Ewa
Bogusław Ustaborowicz ps. Żar
Maria Stypułkowska- Chojecka ps. Kama.
W gotowości czekał także Zbigniew Dworak ps. Dr Maks, aby opatrywać ewentualnych rannych.
Odprawy odbywały się w mieszkaniu Kazimierza Kardasia przy ulicy Świętojerskiej 18. Akcję zaplanowano na 1 października. O godzinie 9:00 zwołano zbiórkę w mieszkaniu Orkana, a o 11:00 żołnierze rozpoczęli opuszczanie lokalu pojedynczo. O 11:40 broń została rozdzielona w parku Ujazdowskim, a dziesięć minut później wszyscy zajęli swoje miejsca. Akcja przebiegała zgodnie z planem.
Wykonanie wyroku miało miejsce na rogu Koszykowej i 6 Sierpnia (obecnie al. Wyzwolenia). W okolicy znajdował się główny gmach gestapo, dowództwo SS i policji oraz dwa bataliony Schutzpolizei. Dodatkowo, w dniu 1 października, okolicę patrolował esesman na konnej platformie.
O godzinie 12:02 Weffels wyszedł z domu. Kama przeszła przez jezdnię, a Daniel zdjął kapelusz. Dwie minuty później, gdy cel znajdował się na rogu Koszykowej i 6 Sierpnia, Orkan oddał strzał z kilku metrów w kierunku Niemca. Mężczyzna zaczął uciekać w stronę parku, jednak został ponownie postrzelony przez Orkana, któremu w tym momencie skończyła się amunicja.
Na ulicy 6 Sierpnia pojawił się wojskowy samochód, z którego wysiadło kilku żołnierzy. Zostali oni ostrzelani przez Niemirę, podobnie jak SS-mann stojący na platformie konnej. W bramie parku pojawił się granatowy policjant, który uciekł na widok wycelowanego w niego pustego już pistoletu Orkana.
Orkan wymienił magazynek i pobiegł w poszukiwaniu Weffelsa. Znalazł go zakrwawionego przy ławce w parku, z pistoletem w dłoni. Strzelił mu z bliska w głowę, zabrali jego broń i dokumenty. Pojawił się motocykl z przyczepą z trzema żandarmami; Kalina rzucił w jego stronę granat „filipinka”, który eksplodował kilka metrów za pojazdem, zmuszając motocykl do ucieczki. AK-owcy pobiegli do samochodu, ostrzeliwując nadbiegających z różnych stron Niemców. Ucieczka odbyła się bez zakłóceń i zgodnie z planem. Nikt z uczestników akcji nie zginął ani nie został ranny.
Partnerka Weffelsa, Sabina Bykowska, została zastrzelona 5 października 1943 roku.
Przypisy
Bibliografia
Specjalna operacja bojowa „Weffels”. 208wdhiz.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-18)].
Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Poznań: Pax, 1991, s. 201–215.
Loading ...