Akcja w Końskich – operacja przeprowadzona przez oddział Armii Krajowej, mająca na celu atak na siły niemieckie w Końskich.
Historia
W dniu 20 sierpnia 1943 roku, w Końskich, Gestapo zrealizowało obławę mającą na celu ujęcie żołnierzy Armii Krajowej, którzy działali na tym terenie. Dzięki doniesieniom od informatorów, aresztowano około 275 osób, w tym trzech oficerów dowództwa Okręgu Kieleckiego AK: Jana Rusinowskiego, Józefa Sapetto oraz Stanisława Strzemiączkowskiego. Większość z zatrzymanych wysłano tego samego dnia do KL Auschwitz, a część przewieziono do siedziby radomskiego Gestapo.
W okolicznych lasach operowało II Zgrupowanie Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, dowodzone przez cichociemnego porucznika Waldemara Szwieca, ps. „Robot”. Polacy postanowili przeprowadzić atak na niemieckie siły stacjonujące w Końskich, aby wykazać siłę polskiego ruchu oporu oraz osłabić morale okupanta. Szwiec w późniejszym raporcie do Jana Piwnika uzasadniał decyzję o ataku w następujący sposób:
W Końskich przebywało około 1800 Niemców, w tym funkcjonariusze żandarmerii, niemieckie służby policyjne oraz członkowie wschodnich oddziałów kolaboracyjnych, znanych jako Ostlegion. „Robot” skierował do akcji 64 żołnierzy podziemia, którzy byli uzbrojeni w karabiny. Dysponowali m.in. jednym ciężkim karabinem maszynowym, sześcioma ręcznymi karabinami maszynowymi, siedmioma pistoletami maszynowymi oraz 60 granatami. Kluczowym czynnikiem, który przyczynił się do sukcesu akcji, było zaskoczenie i precyzyjne działanie. Oddział podzielono na trzy grupy: jedna miała blokować ogniem broni maszynowej niemieckie koszary w trzech budynkach, druga miała wkroczyć do miasta od strony miejskich rogatek, a trzecia, dowodzona przez „Robota”, miała zniszczyć stację transformatorową i odciąć łączność telefoniczną. Wyłączenie prądu w mieście było sygnałem do rozpoczęcia ataku. Dodatkowo, drogi prowadzące z Końskich do Skarżyska-Kamiennej, Kielc i Czarneckiej Góry zostały zablokowane przez uzbrojonych żołnierzy AK.
Kilkanaście minut przed północą, 31 sierpnia, w Końskich zgasły światła i oddziały AK przystąpiły do ataku. Niemieckie siły stacjonujące w koszarach zostały unieruchomione ogniem broni maszynowej. Niemcy podjęli próby kontrataku, jednak wszystkie zakończyły się niepowodzeniem. Oddziały, które wkroczyły do miasta, napotkały opór ze strony Niemców w budynku więzienia, ale po wymianie ognia udało się ich zneutralizować. Partyzantom udało się zdobyć kluczowe skrzyżowania w mieście, co uniemożliwiło przemieszczanie się niemieckich oddziałów. Niemiecka żandarmeria oraz policja próbowały stawić opór, ale siły Ostlegionu nie podjęły walki, a polska policja granatowa pozostała bierna.
Polacy dotarli do magazynów zarządzanych przez Niemców spółdzielni „Społem”, gdzie zarekwirowali niezbędne produkty tekstylne i spożywcze. Dodatkowo, zniszczono niemiecki sklep Bischofa. Zajęte towary zostały załadowane na ciężarówkę oraz podwody i wywiezione. Grupa likwidacyjna, dowodzona przez Stanisława Janiszewskiego, ps. „Dewajtis”, zlikwidowała pięciu konfidentów Gestapo. O godzinie 2:00 Polacy wycofali się z Końskich w kierunku Czerwonego Mostu, a następnie udali się w lasy koneckie. W wyniku akcji siły niemieckie straciły sześciu żandarmów oraz jednego funkcjonariusza Sonderdienstu, a dowódca żandarmerii został ciężko ranny. Polacy nie ponieśli żadnych strat. Zdobytą odzież tekstylną wykorzystano do wyekwipowania wszystkich żołnierzy zgrupowania. Niemcy zaczęli nazywać Końskie „Banditenstadt” („Miasto bandyckie”), co było tradycyjnym określeniem miast, w których, mimo okupacji, rzeczywistą władzę sprawowali partyzanci. Niemcy ocenili siłę atakującego oddziału na 500 żołnierzy wspieranych przez kawalerię i artylerię.
Przypisy
Bibliografia
Cezary Chlebowski: Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie. Warszawa: Czytelnik, 1985. ISBN 978-83-07-01194-3. OCLC 908897281.
Wojciech Königsberg: Droga „Ponurego”: rys biograficzny majora Jana Piwnika. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-594-9. OCLC 876497686.
Kacper Śledziński: Cichociemni elita dywersji. Kraków: Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2191-8. OCLC 823586625.
Jędrzej Tucholski: Cichociemni i spadochroniarze: 1941-1956. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009. ISBN 978-83-7399-371-6. OCLC 751250790.