Akcja – (1) termin związany z strukturą performatywną, która została stworzona i rozwijana przez Jerzego Grotowskiego oraz jego współpracowników w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, a szczególnie przez Thomasa Richardsa; (2) to nazwa pierwszych wydarzeń tego typu.
Struktura
Akcja nie jest tradycyjnym przedstawieniem, należy do obszaru performing arts, lecz nie do sfery prezentacji. Jest wynikiem pracy prowadzonej pod hasłem Sztuka jako wehikuł. To struktura, która służy działającym (nie aktorom) do pracy nad sobą („elementy Akcji są instrumentami pracy nad ciałem, sercem i głową osób działających”). Oparta jest na dawnych pieśniach wibracyjnych, w tym afrokaraibskich, a także na impulsach, formach ruchu i motywach narracyjnych, takich jak fragmenty apokryfów Ewangelii. Obserwatorzy, czyli świadkowie, mogą być obecni lub nie.
Akcja rozszerza akt całkowity poza kontekst teatralny – mimo że jest równie precyzyjna i skończona jak spektakl – oraz w porównaniu do rytuałów. Różnica, według Grotowskiego, leży w montażu. W spektaklu montaż oparty jest na percepcji widza, którą kieruje reżyser. W Sztuce jako wehikule to osoby działające, które nie umawiają się ze sobą, poprzez swoje działania odkrywają, jak zbliżać się do tego, co istotne. Obecnie prace nad Sztuką jako wehikułem kontynuuje Thomas Richards, który twierdzi, że podstawowym narzędziem oddziaływania na świadków jest mechanizm specyficznie rozumianej indukcji, czyli bezpośredniej, fizjologicznej reakcji na proces przemiany, który zachodzi w obecności oglądającego.
Prezentacje w Workcenter
Pierwsze pokazy, w których twórcą i głównym działającym był Thomas Richards, nosiły tytuły: Main Action (1986–1988) i Downstairs Action (1988–1992). Po śmierci Grotowskiego w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards kontynuowano prace nad akcjami: The Twin: An Action in Creation (Bliźniak. Akcja w kreacji) oraz jej rozwinięciem Letter (List).
Ciekawostki
W Polsce pokazy Akcji miały miejsce dwukrotnie we Wrocławiu na zaproszenie Ośrodka Grotowskiego. W lutym 1997 roku w Auli Ossolineum uczestniczyło 150 widzów, głównie przedstawicieli środowiska teatralnego. Kolejne pokazy odbyły się w lipcu 2004 roku, również w Bibliotece Ossolineum, razem z The Twin: An Action in Creation.
Przypisy
Bibliografia
Grotowski Jerzy: Od zespołu teatralnego do sztuki jako wehikułu, przeł. Magda Złotowska, [w:] tegoż: Teksty zebrane, red. Agata Adamiecka-Sitek, Mario Biagini, Dariusz Kosiński, Carla Pollastrelli, Thomas Richards, Igor Stokfiszewski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Wrocław – Warszawa 2012.
Kolankiewicz Leszek: Grotowski w poszukiwaniu esencji, [w:] tegoż: Wielki mały wóz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Kosiński Dariusz: Akcja, [w:] tegoż: Polski teatr przemiany, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2007.
Thomas Richards: Pracując z Grotowskim nad działaniami fizycznymi, przeł. Andrzej Wojtasik, Magda Złotowska, Wydawnictwo Homini, Kraków 2003.
Thomas Richards: Punkt graniczny przedstawienia, rozmawiała Lisa Wolford, przeł. Artur Przybysławski, konsultowała Magda Złotowska, przekład zredagował i do druku przygotował Grzegorz Ziółkowski, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2004.
Tyszka Juliusz: Akcja, [w:] tegoż, Mistrzowie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2006.
Wolford Lisa: „Akcja”. Początek, którego nie można opisać, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 1999, nr 29.
Ziółkowski Grzegorz: Guślarz i eremita. Jerzy Grotowski od wykładów rzymskich (1982) do wykładów paryskich (1997–1998), Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2007.
Zobacz też
- Instytut im. Jerzego Grotowskiego
- Jerzy Grotowski
- Antoni Jahołkowski
- Rena Mirecka
- Maja Komorowska
- Zygmunt Molik
- Ryszard Cieślak
- Teatr 13 Rzędów
- Teatr Laboratorium
- Zbigniew Cynkutis
- Stanisław Scierski
Linki zewnętrzne
- Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
- Instytut im. Jerzego Grotowskiego
- Encyklopedia.Grotowski
Loading ...