Akcja Socjalistyczna

Akcja Socjalistyczna była partyjną milicją o charakterze paramilitarnym, działającą w ramach Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1934-1939. Jej głównym celem było zabezpieczenie struktur oraz działaczy partyjnych. Oddziały AS były również szkolone do walki w miastach, a także do zapobiegania i przeprowadzania sabotaży oraz organizowania obrony dzielnic robotniczych.

Historia

Akcję Socjalistyczną ustanowiono w czerwcu 1934 roku jako milicję robotniczą, wzorując się na austriackim Republikanischer Schutzbund. Głównym organizatorem w Warszawie był Józef Dzięgielewski. Na początku AS miała za zadanie ochronę PPS przed bojówkami radykalnej prawicy, zwłaszcza Obozu Narodowo-Radykalnego, z którymi dochodziło do starć w stolicy. W pierwszym etapie działalności oddziały w Warszawie funkcjonowały pod nazwą „Czerwony Front”. W skład AS wchodzili członkowie PPS oraz organizacji z nią powiązanych, którzy mieli mniej niż 30 lat. Najchętniej przyjmowano osoby z wyszkoleniem wojskowym, szczególnie z Wydziałów Młodzieży PPS. W grudniu 1938 roku zaczęto werbować do AS członków klasowych związków zawodowych, z których około 2600 dołączyło do organizacji. Do lata 1939 roku przeszkolono 260 instruktorów AS na kursach w Warszawie i Grzegorzewicach koło Warki.

W skład Komendy Głównej Akcji Socjalistycznej wchodzili: Tomasz Arciszewski, Józef Dzięgielewski oraz Edmund Chodyński. Na czoło oddziałów wyznaczano instruktorów i organizatorów, którzy byli powoływani na wniosek Komitetu Dzielnicowego lub Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. W AS wprowadzono rozkazy oraz dyscyplinę wojskową. Każdy ochotnik musiał przestrzegać specjalnego regulaminu oraz złożyć przysięgę, która brzmiała następująco:

W marcu 1935 roku w Warszawie funkcjonowało 400 członków AS, 50 instruktorów oraz trzydziestoosobowy oddział kobiecy, którym dowodziła Aniela Bełzówna. W czerwcu 1939 roku liczba członków AS w Polsce wyniosła 11 300. Poza ewidencją znajdowało się 400 kobiet oraz 300 członków sekcji sanitarnych.

28 listopada 1937 roku członkowie Akcji Socjalistycznej zaatakowali wiec RNR-Falanga, który odbył się w warszawskim Cyrku Staniewskich.

Od czerwca 1939 roku, za zgodą Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, członkowie AS we współpracy z Oddziałem II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zaczęli przygotowywać grupy dywersyjne na wypadek wojny. Utworzono bataliony „Okrzeja-Odra” (pod dowództwem Aleksego Bienia) oraz „Baron-Berlin” (kierowany przez Edmunda Chodyńskiego). We wrześniu 1939 roku członkowie AS brali udział w formowaniu Robotniczej Brygady Obrony Warszawy, a następnie w ruchu oporu, m.in. w Gwardii Ludowej WRN i Milicji Robotniczej WRN.

Symbolika i uzbrojenie

Jako organizacja paramilitarna, Akcja Socjalistyczna dysponowała własnym umundurowaniem, które składało się z drelichowej kurtki, koszuli oraz granatowej czapki z daszkiem (materiał miał symbolizować robotniczy charakter AS), a także czerwonego krawatu, czarnych spodni oraz pasa z koalicyjką. Koszt kompletnego umundurowania wynosił 25 złotych, co sprawiło, że w 1935 roku tylko połowa członków AS była umundurowana. Naszywki na rękawie oznaczały pełnioną funkcję w organizacji: jeden czerwony trójkąt wskazywał szeregowca, dwa – dowódcę plutonu, a trzy – komendanta dzielnicy.

Choć formalnie Akcja Socjalistyczna była organizacją nieuzbrojoną, według niejawnych raportów posiadała 753 pistolety oraz 214 karabinów. Jej godło pochodziło z niemieckiego Frontu Żelaznego i przedstawiało trzy strzały na czerwonym tle. Do symboliki AS należał także salut zaciśniętą pięścią oraz hymn skomponowany przez Zygmunta Szymańskiego.

Przypisy

Bibliografia

Andrzej Czystowski. Antyfaszystowskie przygotowania wojenne polskich socjalistów. „Dzieje Najnowsze”. 1, 1985. brak numeru strony
Aleksandra Tymieniecka, Warszawska organizacja PPS 1918-1939, Warszawa 1982 ISBN 83-01-04204-4.
P.P.S.: wspomnienia z lat 1918–1939, Tom 2 Warszawa 1987