Akcja „Panienka”

Akcja „Panienka” miała miejsce 4 marca 1944 roku w okupowanej przez Niemców Warszawie, podczas II wojny światowej. Przeprowadzony przez oddział Kedywu Armii Krajowej zamach był wymierzony w dowódcę posterunku niemieckiej Bahnschutzpolizei na dworcu Warszawa Zachodnia, Karla Schmalza. W rezultacie akcji Polacy zlikwidowali pięciu Niemców, nie ponosząc żadnych strat wśród swoich. Dowódcą operacji był Kazimierz Jakubowski, znany pod pseudonimem „Kazik”.

Historia

Feldfebel Karl Schmalz, znany z okrucieństwa, zyskał przydomek „Panienka” z powodu swojego wyglądu. Został skazany na śmierć przez podziemny sąd za brutalne tortury oraz zabójstwa wielu Polaków zatrzymanych w rejonie dworca, w tym kobiet i dzieci, które kradły węgiel z wagonów towarowych dla ogrzewania domów. Liczba ofiar szacowana jest na 100–200 osób. Świadomy zagrożenia ze strony polskiego podziemia, Schmalz starał się zachować środki ostrożności.

Wartownia na dworcu była ogrodzona drutem kolczastym i znajdowała się w pobliżu niemieckich koszar, a jej załoga była uzbrojona w broń palną. Kluczowe znaczenie dla przeprowadzenia zamachu miało dwóch polskich kolejarzy, którzy informowali, kiedy Schmalz znajdzie się w posterunku. Akcja rozpoczęła się tuż przed godziną 11:00, 4 marca 1944 roku, od sprawnego opanowania sąsiednich budynków Towarzystwa Asfaltowego oraz firmy „Sewerin”. Następnie AK-owcy polecili, aby betoniarki z tych obiektów zostały przysunięte jak najbliżej wartowni, aby zagłuszyć strzały.

W zamachu brał udział 17-osobowy oddział Kedywu, w tym 10-osobowa grupa wykonawcza. Dwóch AK-owców, Krzysztof Sobieszczański, ps. „Kolumb”, oraz Jan Barszczewski, ps. „Janek”, przebrani było w niemieckie mundury (policyjny i Wehrmachtu), a trzeci z nich udawał złapanego złodzieja kolejowego. We trzech weszli do posterunku, odwracając uwagę Niemców, co umożliwiło większej grupie, liczącej 7 osób, wtargnięcie do budynku od tyłu. Główną rolę w operacji odegrał Sobieszczański, który, znając język niemiecki, prowadził rozmowę z załogą. Po wtargnięciu drugiej grupy AK-owców do kancelarii posterunku, zastrzelono Schmalza oraz dwóch stawiających opór bahnschutzów, a w innym pomieszczeniu kolejnych dwóch Niemców. Zamachowcy oszczędzili jednego z Niemców, który odebrał telefon i powiedział, że Schmalz nie może teraz podejść. Po przejęciu całej broni i amunicji w posterunku, oddział oddalił się bez strat własnych. W akcji uczestniczyli m.in. Stanisław Likiernik, Andrzej Englert oraz Leon Zubrzycki. Po około ośmiu minutach od rozpoczęcia akcji, oddział wycofał się z ciężarówką załadowaną zdobycznym sprzętem. Jednak pozostawienie przy życiu świadka zemściło się jeszcze w tym samym miesiącu, gdyż na ulicy rozpoznał on Kazimierza Jakubowskiego, który, razem z żoną, został później aresztowany i zamordowany przez Niemców.

Akcja, z niewielkimi różnicami, została opisana w powieści Romana Bratnego „Kolumbowie. Rocznik 20” oraz w jej ekranizacji, serialu telewizyjnym pod tym samym tytułem (odc. 2).