Akcja otwarcia relikwii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego

W marcu 1919 roku bolszewicy zainicjowali kampanię profanacji i grabieży relikwii, znaną jako akcja otwarcia relikwii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Była to jedna z licznych operacji wymierzonych w ten Kościół, zainspirowana przez Radę Komisarzy Ludowych, której przewodniczył Włodzimierz Lenin. Pomysł na tę akcję zrodził się w Ludowym Komisariacie Sprawiedliwości.

Oficjalnym celem akcji było obalenie popularnego wśród wiernych mitu, że ciała świętych po ich śmierci nie podlegają rozkładowi. W wielu cerkwiach i monasterach w Rosji znajdowały się ozdobne raki z ciałami świętych, które były ważnym punktem pielgrzymkowym i obiektem szczególnej czci. W dniu 23 kwietnia 1919 roku Czeka, w ramach walki z zabobonami, wydała dekret nakazujący otwarcie wszystkich relikwii znajdujących się na terenie Rosji Radzieckiej. Zastrzeżono jednak, że powinno to przebiegać w sposób, który nie wywoła oporu ani zamieszek, w obecności prawosławnych duchownych, lekarzy oraz przedstawicieli partii. 30 lipca 1919 roku Rada Komisarzy Ludowych potwierdziła to polecenie, nakazując całkowitą likwidację kultu relikwii w Rosji, uznając „oddawanie czci martwym ciałom” za barbarzyński zwyczaj. W tym samym roku otwarto 39 rak, a w następnym dalsze 58. Szczególnie istotnym wydarzeniem było otwarcie relikwiarza św. Sergiusza z Radoneża, patrona Rusi, oraz wystawienie jego szczątków w założonej przez niego Ławrze Troicko-Siergijewskiej. Relikwie były badane przez Komisję ds. Zabobonów i następnie przekazywane do muzeów ateizmu. Część z nich zniknęła bez śladu lub trafiła do muzeów niezwiązanych z religią, takich jak muzea archeologiczne. Wbrew poleceniom Czeki, podczas otwierania rak i badania relikwii dochodziło do świadomych prowokacji ze strony członków komisji odpowiedzialnych za te działania (np. splunięcia na relikwie, obraźliwe słowa i gesty). Dodatkowo, otwieranie rak było dokumentowane na zdjęciach lub filmach.

Mimo szerokiego zasięgu przeprowadzonej akcji, jej efekty okazały się niezadowalające. Choć przedstawienie dowodów na to, że „cudownie zachowane szczątki” były w rzeczywistości ciałami rozłożonymi jak wszystkie inne, wywarło pewne wrażenie w kręgach wierzącej inteligencji, rosyjskie chłopstwo nie porzuciło dawnego kultu. Istnieją relacje o chłopach, którzy tłumaczyli nieoczekiwane wyniki otwarcia rak interwencją świętych, którzy mieli zamienić swoje ziemskie ciała w nagie kości lub słomę, aby uchronić je przed profanacją.