Akcja Kośba

Akcja Kośba

Akcja Kośba (operacja zastrzeżona pod tym kryptonimem) to nazwa operacji realizowanych wiosną i latem 1944 roku na obszarze okupowanej Polski przez oddziały Armii Krajowej. Celem akcji było zwalczanie niemieckich funkcjonariuszy oraz ich polskich współpracowników, mając na celu eliminację oraz zastraszenie najbardziej niebezpiecznych dla podziemia nazistów oraz ich pomocników.

Historia

Nazwa akcji pochodzi z gwarowego określenia „kośba”, co oznacza „wykaszanie kosą traw lub zboża”. Może to być odniesienie do symbolicznej postaci śmierci uzbrojonej w kosę, znanej jako „ponury żniwiarz”. Akcja została zainicjowana 27 kwietnia 1944 roku na podstawie rozkazu 735/Kdw Komendy Głównej Armii Krajowej, w odpowiedzi na intensyfikację działań niemieckiej policji bezpieczeństwa. Rozkaz nakazywał komendantom poszczególnych Okręgów AK wyznaczenie najgroźniejszych agentów i konfidentów oraz ich eliminację. Na podstawie działań wywiadowczych sporządzono listy celów. Akcję zaplanowano na 10–13 maja 1944 roku, jednak z powodu niewystarczających rezultatów została przedłużona i włączona do bieżących działań. Wyroki na osobach z listy akcji Kośba realizowano aż do końca 1944 roku, a podczas powstania warszawskiego wykonano 35 wyroków w ramach tej operacji.

Przebieg

Komenda Główna zleciła realizację akcji dowództwu Kierownictwa Dywersji, które w samym okręgu warszawskim powołało 76 patroli likwidacyjnych. Głównym celem akcji było zadanie jak największych strat Niemcom, ich demoralizacja oraz zastraszenie, a także neutralizacja i eliminacja konfidentów. W niektórych okręgach AK operacja przerodziła się w zmasowane ataki na lokalne siły niemieckie. Sytuacja ta była szczególnie widoczna na prowincji, gdzie atakowano również niemieckie patrole zajmujące się rekwizycjami kontyngentów. Nie wszystkie wyroki na Niemcach i kolaborantach miały charakter egzekucji; w przypadku lżejszych przestępstw stosowano proporcjonalnie łagodniejsze kary, takie jak stygmatyzacja. Powszechnie stosowano chłostę, a Polki nawiązujące relacje seksualne z żołnierzami okupacyjnymi były strzyżone na łyso i piętnowane na czołach literami N. f. D., co oznaczało „Nur für Deutsche” (pol. Tylko dla Niemców). Akcja miała ogromny zasięg, a na podstawie list sporządzonych przez akowski wywiad przeprowadzano zamachy w całej okupowanej Polsce, głównie w Generalnym Gubernatorstwie.

Przykładowe zamachy:

  • Okręg warszawski – 25 maja 1944 roku zlikwidowano Zygmunta Ipohorskiego-Lenkiewicza (pozycja 360 na liście do eliminacji) oraz 8 czerwca Hansa Henninga (pozycja 373).
  • Rzeszów – 25 maja 1944 roku regionalny oddział AK przeprowadził udany zamach na dwóch gestapo: SS-Oberscharffuhrera Friedricha Pottebauma oraz Johana Flaschke. Pottebaum był szefem referatu politycznego rzeszowskiego Gestapo, a Flaschke był jego tłumaczem, kolaborantem pochodzącym ze Śląska.
  • Okręg łowicki – w kwietniu i maju 1944 roku zastrzelono 8 konfidentów Sicherheitspolizei niemieckiej policji bezpieczeństwa.
  • Obwód Mińsk Mazowiecki AK – zlikwidowano volksdeutscha Adama Gleitza, a także komendanta policji granatowej w stopniu porucznika oraz 10 Polaków współpracujących z Niemcami.
  • Obwód Ostrów Mazowiecka – w obwodzie zlikwidowano 20 Polaków za współpracę z Niemcami.
  • Obwód Siedlce – zastrzelono dwóch volksdeutschów – 24 maja 1944 roku naczelnika poczty Romana Wieckiego oraz Józefa Kubika, a także 13 Polaków współpracujących z różnymi niemieckimi służbami: Józefa Szumskiego – urzędnika Kripo w Siedlcach, Sylwestra Michalskiego – pracownika Arbeitsamtu, Feliksa Mateję – pracownika starostwa i innych.
  • Obwód Sokołów Podlaski – zlikwidowano 10 zdrajców i kolaborantów.
  • Obwód Węgrów – zlikwidowano Ukraińca Stefana Andrzeja Ruckija oraz 11 konfidentów i zdrajców.
  • Obwód Miechów – w dniach od 25 do 30 maja 1944 roku zabito kilkudziesięciu Niemców oraz kolaborantów oraz ostrzyżono i napiętnowano kobiety, które miały relacje z okupantami.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
  • Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
  • Henryk Witkowski: Kedyw okręgu warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943-1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1984. ISBN 83-202-0217-5.
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski: Obszar Warszawski Armii Krajowej: studium wojskowe. Lublin: Redakcja Wydawn. Katolickiego Uniwersytetu Lubielskiego, 1992. ISBN 978-83-228-0136-9.
  • Michał Jerzy Kryczko: Rzeszowska kośba 25 maja 1944: likwidacja gestapowców Friedricha Pottebauma i Johanna Flaschki. Wydaw. Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004. ISBN 978-83-915967-4-6.
  • Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski: Inspektorat AK „Maria” w walce. Z dziejów Inspektoratu Rejonowego „Miś”, „Michał”, „Maria”, ZWZ ziemi miechowskiej, olkuskiej i pińczowskiej. t. II cz. 2. Elbląg: Nakład własny, 2007, s. 323-325. ISBN 83-903320-0-0.
  • Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1428-8.

Linki zewnętrzne

„Akcja Kośba”, Polska Podziemna, Kierownictwo Walki Podziemnej, „Czyn”, 720 ISSN 2082-7431.