Akcja Koppe

Akcja Koppe to nieudana (w swoim głównym celu) operacja polskiego ruchu oporu, która miała miejsce 11 lipca 1944 roku w Krakowie. Została przeprowadzona przez oddział Komendy Głównej Armii Krajowej przeciwko SS-Obergruppenführerowi Wilhelmowi Koppemu, który pełnił funkcję wyższego dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie, a także był sekretarzem stanu w niemieckim „rządzie” Generalnego Gubernatorstwa oraz zastępcą Hansa Franka.

Wilhelm Koppe został skazany na śmierć przez Kierownictwo Polskiego Państwa Podziemnego za brutalne represje oraz masowe zbrodnie na Polakach i Żydach. Mimo starannego przygotowania, zamach nie powiódł się, ponieważ ostrzelany samochód Koppego zdołał uciec z miejsca zdarzenia. Koppe odniósł jedynie rany, natomiast kilku towarzyszących mu Niemców poniosło śmierć.

Jak zauważył Stachiewicz, choć wykonanie wyroku nie powiodło się, nie można mówić o całkowitym niepowodzeniu akcji. Dowództwo oraz organizatorzy i uczestnicy wykazali się pomysłowością, co zaowocowało wielomiesięcznymi, szczegółowymi i skutecznymi przygotowaniami (m.in. oddzielnie organizowane przerzuty samochodów, ludzi, amunicji, broni, ubiorów, zaopatrzenia, dokumentów itp.). Po akcji, w czasie odskoku – mimo trudności w komunikacji – z początku udało się osiągnąć dobrą koordynację, a przede wszystkim – oddanie i poświęcenie żołnierzy, łączniczek i całej obsługi były dowodem patriotyzmu wszystkich uczestników operacji. Akcja „Koppe” miała znaczenie zarówno moralne, jak i psychologiczne (szczególnie dla Niemców), a jej sprawna organizacja (z uwzględnieniem miesięcznych przygotowań w warunkach okupacyjnych oraz trzech dni na samo wykonanie) stanowiła wsparcie psychiczne dla walczącego Podziemia oraz społeczeństwa, mimo ostatecznych strat.

Przebieg akcji

Wydzielona grupa z batalionu AK „Parasol”, dowodzona przez Stanisława Leopolda ps. „Rafał”, przybyła do Krakowa na przełomie czerwca i lipca 1944 roku, gdzie wspólnie z Kedywem przygotowywała zamach oraz rozpoznawała teren operacji. Początkowo planowano przeprowadzenie akcji 5 i 7 lipca 1944, jednak Koppe niespodziewanie zmienił swoją stałą trasę przejazdu. Ostatecznie, 11 lipca 1944 roku, przed godziną 9:00 rano, grupy uderzeniowe batalionu AK „Parasol” zaczęły ostrzeliwać samochód na ulicy Powiśle, przy wjeździe na plac Juliusza Kossaka, jednocześnie próbując zablokować Mercedesa Koppem poprzez Chevrolet 4 t prowadzony przez Mieczysława Janickiego ps. „Otwocki” oraz Chevroleta 3/4 t Stefana Dyża ps. „Pikuś”. Dwa inne pojazdy oczekiwały na placu Kossaka, aby uniemożliwić ucieczkę Koppemu – Mercedes 170 prowadzony przez Bogusława Niepokoja ps. „Storch” oraz BMW Jana Bernatowicza ps. „Bartek”.

Pomimo intensywnego ostrzału, samochód Koppem ominął blokadę i skręcił w ulicę Zwierzyniecką, oddalając się z miejsca incydentu. W trakcie akcji śmierć poniosło kilku Niemców, w tym oficer SS będący osobistym adiutantem Koppem. Sam Koppe został ranny, lecz przeżył zamach. Jedna z grup uderzeniowych batalionu AK „Parasol” miała rannego, jednak podczas ucieczki z Krakowa w kierunku północnym została zaatakowana przez niemieckich żandarmów w pobliżu wsi Kąty. W tym starciu zginęło czterech żandarmów, w tym jeden oficer; AK-owcy stracili jednego rannego. Następnie miało miejsce kolejne starcie, tym razem z żołnierzami Wehrmachtu we wsi Udórz, położonej na północ od Wolbromia. W wyniku tej konfrontacji Armia Krajowa poniosła znaczne straty – zginęło dwóch żołnierzy, a pięcioro odniosło rany. Troje z nich trafiło do niemieckiej niewoli, gdzie zostali poddani torturom, a następnie zamordowani.

Uczestnicy

Rozkaz do przeprowadzenia akcji otrzymał oddział 1 kompanii batalionu Armii Krajowej „Parasol” w składzie:

Dowódcy

Stanisław Leopold ps. „Rafał” – dowódca
Stanisław Huskowski ps. „Ali” – zastępca dowódcy

Żołnierze

Łączniczki

Irena Sokołowska ps. „Bobo”
Zofia Sokołowska ps. „Dzidzia”
Zofia Jasieńska ps. „Ina”
Irena Potoczek ps. „Ada”
Maria Stypułkowska-Chojecka ps. „Kama”
Elżbieta Dziębowska ps. „Dewajtis”

Przypisy

…

Bibliografia

Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
Piotr Stachiewicz: Akcja Koppe: Krakowska akcja Parasola. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 978-83-11-06752-3.