Akcja Główki

Akcja Główki to kryptonim operacji polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, mającej na celu eliminację funkcjonariuszy niemieckiego aparatu okupacyjnego w Polsce. Działania te były odpowiedzią na zbrodnie popełniane na ludności cywilnej oraz członkach podziemia. Nazwa akcji odnosi się do symbolu Totenkopf – czaszek, które znajdowały się na mundurach SS.

Geneza

Pod koniec 1943 roku decyzję o rozpoczęciu serii zamachów podjął prawdopodobnie ówczesny dowódca Armii Krajowej, gen. Tadeusz Bór-Komorowski. Głównym celem akcji było eliminowanie funkcjonariuszy niemieckiego aparatu terroru, szczególnie tych, którzy wyróżniali się okrucieństwem w stosunku do ludności okupowanej Polski.

Lista zawierająca około 100 nazwisk nazistów, którzy zostali skazani na śmierć przez sądy państwa podziemnego, została sporządzona 20 lutego 1944 roku. Na liście znalazły się nazwiska członków policji niemieckiej, Gestapo, elitarnych formacji SS, administracji okupacyjnej, nadzorców polskich pracowników oraz personelu hitlerowskich więzień. Obejmuje ona także organizatorów łapanek, którzy kierowali Polaków na przymusowe roboty do Niemiec, pracowników Urzędu Pracy (niem. Arbeitsamt) oraz innych funkcjonariuszy służb okupacyjnych, znanych z fanatyzmu i okrucieństwa. Pierwsze wyroki zaczęto wykonywać jeszcze w 1943 roku.

Sposób realizacji

Każda osoba umieszczona na liście musiała być osądzona przez podziemny sąd, który orzekał karę śmierci lub uniewinniał oskarżonego. Kara była orzekana za przestępstwa i zbrodnie osobiste popełnione przez oskarżonych, a także za decyzje, które przyczyniły się do tych zbrodni. Wyroki te, w przeciwieństwie do masowych egzekucji dokonanych przez okupantów na Polakach, nie były orzekane na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej. Do realizacji wyroków wyznaczone były specjalne jednostki Kedywu, takie jak oddziały bojowe Referatu 993/W oraz grupy szturmowe AK. Akcje były przeprowadzane przez żołnierzy „Agatu” oraz bataliony szturmowe, takie jak „Zośka”, „Parasol” czy „Miotła”. Każda operacja miała swój własny kryptonim. W latach 1943-1944 w ramach akcji „Główki” przeprowadzono kilkadziesiąt wyroków na osobach skazanych przez sądy podziemne.

Wybrane akcje likwidacyjne z lat 1943–1944

  • Akcja Hergel – celem był Anton Hergel, niemiecki komisarz drukarń kontrolujący prasę w Generalnym Gubernatorstwie, raniony w dwóch akcjach, zastrzelony 3 grudnia 1943.
  • Akcja Bürkl – zamach na Franza Bürkla, SS-Oberscharführera Gestapo, zastępcę komendanta Pawiaka, zastrzelony 7 września 1943.
  • Akcja Kretschmann – celem był August Kretschmann, SS-Hauptscharführer, zastępca komendanta Gęsiówki, zabity 24 września 1943.
  • Akcja Fruhwirth – nieudany zamach na SS-Scharführera Engelberta Frühwirtha przeprowadzony 25 października 1943.
  • Akcja Kutschera – zamach na Franza Kutscherę, SS-Brigadeführer, Generalmajor niemieckiej Policji, zastrzelony 1 lutego 1944 o godzinie 8:50.
  • Akcja Weffels – zamach na Ernsta Weffelsa, SS-Sturmmann, znanego z sadyzmu funkcjonariusza Pawiaka, zastrzelony 1 października 1943.
  • Akcja Polowanie – celem był Ludwig Fischer, gubernator Warszawy, który był numerem jeden na liście. Jego samochód został ostrzelany w 1944 roku, ale udało mu się przeżyć.
  • Akcja Durrfeld – Ernst Dürrfeld, jego samochód ostrzelano 12 lipca 1944, jednak udało mu się uciec. W akcji zginął jego polski współpracownik, Śliwiński, znany konfident i szmalcownik.
  • Akcja Leitgeber – Willy Leitgeber, oficer sekcji Kripo, wyznaczony do walki z polskim podziemiem – w pierwszej akcji został ranny, w drugiej zabity.
  • Akcja Komitet Ukraiński – likwidacja Mychajło Pohotowko, kolaboranta z Ukraińskiego Komitetu Centralnego, zabity 31 marca 1944.
  • Akcja „Stamm” – celem akcji był Walter Stamm, SS-Sturmbannführer, szef warszawskiego Sicherheitsdienst, który zdołał uciec podczas Akcji „Stamm” 6 maja 1944.
  • Eugen Bollongino – pracownik Arbeitsamtu, organizujący łapanki Polaków do pracy przymusowej w Niemczech, komendant obozu przejściowego przy ul. Skaryszewskiej 8, zastrzelony 8 czerwca 1944.

Zobacz też

  • Akcja „C”
  • Akcja Topiel
  • Akcja Kośba

Przypisy

Bibliografia

Władysław Bartoszewski, Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, Interpress, Warszawa 1970, s. 278-279.

Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.

Piotr Stachiewicz, Akcja „Kutschera”, Książka i Wiedza, 1987, ISBN 83-05-11024-9.

Henryk Witkowski, Kedyw okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943-1944. Fakty i Dokumenty, 1984.