Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol Armii Krajowej

Akcja „Burza” na terenie Okręgu Tarnopol Armii Krajowej

Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol Armii Krajowej była częścią operacji wojskowej, która została zorganizowana i przeprowadzona przez jednostki AK przeciwko niemieckim siłom w końcowej fazie ich okupacji, tuż przed przybyciem Armii Czerwonej, na obszarze II Rzeczypospolitej.

W 1943 roku komenda okręgu tarnopolskiego intensywnie przygotowywała się do akcji „Burza”, przewidując, że na początku 1944 roku Rosjanie wkroczą na obszar okręgu. Wiele oddziałów było w pełnej gotowości bojowej, chroniąc polskie społeczności przed atakami ze strony UPA.

Reorganizacja i walki

Dnia 4 stycznia Rosjanie przekroczyli granice województwa, co skłoniło komendanta okręgu do wydania rozkazu o rozpoczęciu akcji „Burza” w inspektoratach: Tarnopol, Czortków i Złoczów.

W ramach akcji „Burza” planowano rozwój 12 Dywizji Piechoty Armii Krajowej. W rejonach Brzeżan, Podhajec i Monasterzysk utworzono 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem porucznika Antoniego Fanderowskiego „Wana”. W okolicach Złoczowa, Zborowa i Buska odtworzono 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych, którym dowodził porucznik Michał Horvath „Kmicic”. 54 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych AK planowano sformować w rejonie Tarnopola. Zmobilizowane 51 i 52 pułki liczyły po około 700 partyzantów.

Dowódcą zgrupowania tych jednostek został kapitan Franciszek Garwola „Dziryt”.

Oddziały 54 pułku Armii Krajowej jako pierwsze przystąpiły do akcji „Burza”. W dniach 7–8 marca zniszczono 16 pociągów. Na obrzeżach Tarnopola miały miejsce walki z Wehrmachtem. 10 marca 1944 roku Tarnopol został przekształcony w rejon umocniony. Partyzantom nie udało się zdobyć miasta, a garnizon Tarnopola, otoczony przez rosyjskie oddziały, bronił się do 16 kwietnia.

W lipcu oddziały Armii Krajowej kontynuowały realizację planu „Burza”, wysadzając kilka mostów i zajmując niektóre obiekty, które udało się utrzymać do przybycia Armii Czerwonej. W pierwszych momentach kontaktu miało miejsce współdziałanie. Zgodnie z rozkazem komendanta Obszaru Lwowskiego z 7 lipca 1944 roku, oddziały AK miały ujawniać się jako „Zgrupowanie 12 DP na polu walki, w składzie: 51 i 52 pp” w zetknięciu z regularnymi wojskami sowieckimi.

Rozbrojenie

Komendant Obszaru Lwowskiego nakazał 12 Dywizji Piechoty AK skoncentrować się w rejonie Bóbrki i przejść pod Lwów. Niestety, oddziały 51 i 52 pułku AK zostały rozbrojone przez Sowietów. Część oficerów i żołnierzy skierowano do obozów formujących Wojsko Polskie, a niektórzy zostali tymczasowo przydzieleni do batalionów strzeleckich w celu obrony miast przed atakami UPA. Znaczna liczba żołnierzy została wywieziona do łagrów i więzień.

Przypisy

Bibliografia

Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków: Platan, 1996. ISBN 83-85222-85-5. Brak numerów stron w książce.

Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, ISBN 83-86268-63-8. Brak numerów stron w książce.

Tadeusz Przyłucki: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6.