Akcja „Burza” w Okręgu Radom-Kielce Armii Krajowej
Akcja „Burza” w Okręgu Radom-Kielce Armii Krajowej była częścią militaryzowanej operacji zorganizowanej przez oddziały Armii Krajowej przeciwko niemieckim siłom okupacyjnym w końcowym etapie ich panowania, tuż przed przybyciem Armii Czerwonej. Działania miały miejsce na terytorium II Rzeczypospolitej.
Rozpoczęcie akcji „Burza” miało miejsce 1 sierpnia i trwało do 6 października 1944 roku. Celem było odtworzenie 2, 7 i 28 Dywizji Piechoty oraz czterech brygad piechoty, a operacja została oznaczona kryptonimem „Deszcz”.
Głównym zadaniem operacji było ułatwienie Armii Czerwonej opanowania lewego brzegu Wisły oraz większych miast regionu Kielecczyzny. Planowano obronę mostów na Wiśle oraz kluczowych zakładów zbrojeniowych w Starachowicach i Skarżysku-Kamiennej. Zakładano również intensywną działalność dywersyjną na szlakach komunikacyjnych.
Walki
Pojawienie się przyczółków Armii Czerwonej w rejonie Magnuszewa i Sandomierza spowodowało, że oddziały AK z inspektoratów radomskiego i sandomierskiego podjęły działania wspierające te siły.
W obwodzie kozienickim batalion dowodzony przez kpt. Romana Siwka – „Helenę” dostarczył środki przeprawowe oddziałom 8 Gwardyjskiej Armii. Opanowanie stacji kolejowych w Grabowie, Strzyżynie i Dobieszynie znacznie ułatwiło przyczółek warecko-magnuszewski.
Oddziały 2 i 3 pułku piechoty 2 DP zabezpieczały przeprawę pierwszych jednostek sowieckich na przyczółek sandomierski.
Kontruderzenie Niemców w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia zostało odparte przez zgrupowanie 2 pp kpt. „Siwego” (Michała Mandziary), broniące brzegu Koprzywianki. Umożliwiło to Armi Czerwonej utrzymanie przyczółka.
30 lipca, w rejonie Pielaszów-Wesołówka, batalion kpt. Ignacego Zarobkiewicza – „Swojaka” stoczył walki z Niemcami, jednak został rozbity, a straty wyniosły 60 żołnierzy.
3 batalion 2 pp kpt. Stefana Kępy „Pochmurnego”, współpracując z sowieckimi siłami pancernymi, zdobył Staszów 30 lipca i 3 sierpnia.
2 i 3 pułk wyzwoliły wsie Wszachów, Szumsko, Zbelutka i Radostów. 5 sierpnia, pododdziały 2 pp w miejscowości Ceber rozbiły batalion Wehrmachtu, zabijając 31 Niemców i biorąc 19 do niewoli.
W obwodzie Busko, wsparcie Armii Czerwonej i Batalionów Chłopskich pozwoliło oddziałom Armii Krajowej pod dowództwem mjr Wacława Ćmakowskiego na czasowe wyzwolenie Buska Zdroju.
Na pomoc Warszawie
14 sierpnia, dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” nakazał rozpoczęcie akcji „Zemsta”, czyli marszu uzbrojonych jednostek na pomoc walczącej Warszawie, co skutkowało zawieszeniem akcji „Deszcz”.
Sformowany Kielecki Korpus Armii Krajowej, pod dowództwem płk. Jana Zientarskiego „Mieczysława”, liczył 6430 żołnierzy. 21 sierpnia, w trakcie koncentracji, 4 pp mjr. Józefa Włodarczyka „Wyrwy” obronił wieś Antoniów przed niemiecką pacyfikacją. 27 sierpnia batalion 172 pp zdołał wydostać się z niemieckiego okrążenia pod Ciechostowicami.
Jednak podczas marszu, dowództwo Korpusu, po ocenie sytuacji na trasie do Warszawy oraz stanu uzbrojenia, uznało, że akcja wiąże się z nadmiernym ryzykiem i nie ma gwarancji powodzenia. W związku z tym Korpus Kielecki został rozwiązany.
Powrót do Burzy
Po rozwiązaniu Korpusu, powrócono do realizacji „Burzy”. Plany zakładały opanowanie Kielc lub Radomia, a w rozszerzonej wersji także Częstochowy i Skarżyska Kamiennej.
Aby zrealizować te zadania, utrzymano pełną gotowość oddziałów pułkowych i dywizyjnych. 7 DP przeszła do inspektoratu częstochowskiego, natomiast 2 DP pozostała w obszarze inspektoratu kieleckiego, a 25 i 72 pp zgrupowały się w lasach przysuskich.
2 Dywizja Piechoty prowadziła działania partyzanckie do końca września. 26 sierpnia zaatakowała na baterię artylerii w Dziebałdowie. 2 i 3 września stoczyła starcia z niemieckimi oddziałami w Radoszycach i Grodzisku. 10 września zaatakowała Niemców w miejscowości Krasna. 13 września walki miały miejsce pod Miedzierzą i Trawnikami. Kolejne potyczki miały miejsce 17 września pod Szewcami, 18 września w lasach stanisławickich, 26 września pod Radkowem, 27 września pod Zakrzowem oraz 28 września w Ludyni.
Od końca października dywizja operowała w formie samodzielnych pododdziałów partyzanckich.
1 batalion 2 pp kpt. Eugeniusza Kaszyńskiego – „Nurta” stoczył walki pod Lipnem i Chotowem 29 i 30 października. 2 batalion 2 pp kpt. Tadeusza Strusia – „Kaktusa” 18 listopada działał w lasach starachowickich. 3 pp kpt. Antoniego Hedy – „Szarego” 6 października prowadził walki w okolicach gajówki Piecyki, a 3 listopada koło Huty w lasach przysuskich. W kolejnych dniach działał w lasach niekłańskich.
27 i 74 pułki piechoty 7 DP po powrocie do swoich rejonów stosowały zasadki: 30 sierpnia pod Rudą Maleniecką, 10 września pod Brześciem oraz 28 września w Kamieńsku i 15 października w Nowym Kamieńsku.
27 września 74 pp mjr. Adama Szajny – „Roztoki” w rejonie Krzepina wzięli do niewoli 99 jeńców.
Oddziały 72 pp i 25 pp, przebywające 26 września w lasach przysuskich, stoczyły całodzienną bitwę z jednostkami Wehrmachtu i SS, a następnego dnia zaatakowały posterunek żandarmerii w Przysusze. 6 października pod Eugieniowem jeden z pododdziałów 3 pp Leg. stoczył walkę z niemiecką kompanią 790 batalionu.
W październiku akcja „Burza” została wstrzymana. Dowództwo nakazało ograniczenie działań zbrojnych. Nastąpiła demobilizacja pułków i batalionów 2, 7 DP oraz 72 pp, a oddziały partyzanckie zostały zredukowane do formy szkieletowej.
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Przyłucki: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6.
Wojciech Borzobohaty: „Jodła”: okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988. ISBN 83-211-0901-2.