Akcja „Burza” w Okręgu Białystok Armii Krajowej
Akcja „Burza” w Okręgu Białystok Armii Krajowej była częścią operacji wojskowej, która została zorganizowana przez oddziały Armii Krajowej w celu walki z wojskami niemieckimi w końcowej fazie okupacji, tuż przed przybyciem Armii Czerwonej. Działania te miały miejsce na obszarze II Rzeczypospolitej.
Rozpoczęcie akcji „Burza” w regionie miało miejsce w drugiej połowie lipca 1944 roku i trwało do połowy września. W ramach operacji odtworzono 18 i 29 Dywizję Piechoty oraz Suwalską i Podlaską Brygadę Kawalerii. W ciągu tego czasu przeprowadzono ponad 200 różnych akcji bojowych, w których wzięło udział około 6–7 tysięcy żołnierzy AK. Całą akcją kierował ppłk Władysław Liniarski ps. „Mścisław”, komendant Okręgu Białystok Armii Krajowej.
Działania bojowe
Najwcześniej do działań bojowych przystąpiły oddziały partyzanckie Inspektoratu Grodno.
Na drogach prowadzących do Brzostowicy, Odelskiej, Kopciówki i Sokółki działały pododdziały odtworzonego 81 Pułku Piechoty AK, dowodzone m.in. przez por. Bolesława Wolskiego ps. „Wierzynka”, chor. Kazimierza Kaszubowicza ps. „Tadeusza”, oraz chor. Edwarda Grygieńczy ps. „Mikosa”. Zajęcie Grodna okazało się jednak poza możliwościami oddziałów partyzanckich, które były uzbrojone jedynie w lekką broń. W obwodzie wołkowyskim zniszczono kilka niemieckich posterunków i oddziałów.
Na przedpolach Białegostoku, z Puszczy Knyszyńskiej, operowały pododdziały odtwarzanych: 42 Pułku Piechoty AK oraz 10 Pułku Ułanów AK. Dowodzili nimi m.in. ppor. Stefan Ejsmont ps. „Wir” oraz por. Jan Dziajma ps. „Grom”. Batalionem partyzanckim „Hańcza” kierował kpt. Stanisław Gryga ps. „Szary”.
W rejonach Brańska, Nurca oraz Hajnówki walczył 2 Pułk Ułanów AK, który niszczył odcinki linii kolejowej Hajnówka – Czeremcha oraz Bielsk Podlaski – Czeremcha. Partyzanci wysadzili również most pomiędzy stacjami Nurzec i Czeremcha.
W obszarze Brańsk – Łapy – Ciechanowiec aktywne były pododdziały 76 Pułku Piechoty AK. Oddział partyzancki por. Romana Ostrowskiego ps. „Wichra” poniósł znaczne straty w walkach pod Bogutami, Nurem i Czyżewem.
W Puszczy Augustowskiej formowały się trzy pułki. Na południe od Kanału Augustowskiego do 30 lipca walczył 1 Pułk Ułanów Krechowieckich pod dowództwem por. Bronisława Jasińskiego ps. „Komara”, który liczył ponad 300 partyzantów. Do Armii Krajowej dołączyła także kompania 11. białoruskiego batalionu policji.
Po drugiej stronie Kanału Augustowskiego odtwarzano 41 Pułk Piechoty AK oraz 3 Pułk Szwoleżerów AK. Oba pułki tworzyły wspólne zgrupowanie liczące około 700 żołnierzy pod dowództwem mjr. Kazimierza Ptaszyńskiego ps. „Zaremby”.
Niemcy ogłosili stan zagrożenia dla Augustowa, obawiając się ataku partyzantów. Wykonano ponad 30 akcji zbrojnych, a czterokrotnie wysadzano transporty wojskowe na trasie kolejowej Augustów-Grodno. Współpracowano również z jednostkami Armii Czerwonej. Sowieckiej grupie wywiadowczej „Jasień” przekazano plany umocnień w Prusach Wschodnich. 6 sierpnia oddział por. Stefana Koski ps. „Jastrzębia” (około 180 żołnierzy) oraz oddział mjr. „Zaremby” (124 żołnierzy) przedostały się na tereny zajęte przez Armię Czerwoną. Pozostałe oddziały zostały rozformowane, z wyjątkiem OP ppor. Juliana Wierzbickiego ps. „Romana”, który został rozbity 2 października 1944 pod Nowinką.
Na Czerwonym Bagnie koło Osowca skoncentrowano oddziały, które miały wejść w skład 9 Pułku Strzelców Konnych AK pod dowództwem rotmistrza Wiktora Konopki ps. „Grom”. W lipcu i sierpniu pułk walczył w rejonie Kanału Woźnawiejskiego, w Sołkach, nad Kanałem Kapickim i Ławskim, w Kuligach, nad rzeką Jegrznia, na kolonii Dębiec, w Przechodach oraz Grzędach. 8 września, po całodziennej walce, pułk został rozbity, a jego dowódca, rtm. Wiktor Konopko ps. „Grom”, zginął w boju.
W Inspektoracie Łomża powstały trzy bataliony 33 Pułku Piechoty AK. 1. batalion, dowodzony przez kpt. Józefa Siejaka ps. „Sak”, operował w rejonie Szczepankowa, podczas gdy 2. batalion pod dowództwem kpt. Władysława Olszaka ps. „Szareckiego” oraz 3. batalion kpt. Jana Sokołowskiego ps. „Maja” działały po obu stronach Narwi i nad Biebrzą. 3. batalion, współpracując z oddziałem sowieckim, stoczył walki z Niemcami pod Sieburczynem. Oddziały partyzanckie, działając na drogach w rejonie Maliszewo – Chlebiotki, utrudniały wycofywanie się nieprzyjaciela w kierunku mostu w Wiźnie.
Pododdziały 71. Pułku Piechoty stosowały zasadzki na drogach prowadzących z Zambrów do Łomży, z Ostrowa Mazowieckiego do Zambrów oraz z Łomży do Ostrowa Mazowieckiego. 22 lipca pod Kołakami rozbito oddział niemiecki, który prowadził 2500 sztuk bydła. Trzy dni później, w okolicy Und, uwolniono 150 jeńców sowieckich.
5. Pułk Ułanów AK działał w obwodzie ostrołęckim. 20 sierpnia przeprowadził nalot na niemiecką baterię artyleryjską w okolicy wsi Łabędy. Po demobilizacji w Puszczy Zielonej pozostał oddział por. Kazimierza Stefanowicza ps. „As”, który współdziałał z sowieckimi grupami wywiadowczymi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Przyłucki: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6.
Andrzej Suchcitz: Dzieje 1 Pułku Ułanów Krechowieckich 1941-1947. Londyn: Koło Krechowiaków, 2002. ISBN 0-948202-99-8.
Czesław Chociej: Armia Krajowa Okręg Białystok. 2012. [dostęp 2017-09-15].
Loading ...