Akantowate

Akantowate (Acanthaceae Juss.)

Rodzina roślin zielnych, krzewów, a rzadziej drzew, która należy do rzędu jasnotowców (Lamiales). Rośliny z tej rodziny występują głównie w obszarach subtropikalnych i tropikalnych, a niektóre gatunki można znaleźć w cieplejszych rejonach strefy umiarkowanej, w tym w obszarze śródziemnomorskim (w Europie jedynie akant), a także w Stanach Zjednoczonych i Australii. Rodzina ta obejmuje 212 rodzajów oraz co najmniej 3175 gatunków roślin, z których wiele jest uprawianych jako rośliny ozdobne.

Morfologia

Pokrój

W skład tej rodziny wchodzą byliny, krzewy, a rzadziej drzewa (np. Bravaisia osiągająca do 20 m wysokości) oraz pnącza (podrodzina Thunbergioideae).

Liście

Liście są pojedyncze, bez przylistków, zazwyczaj nakrzyżległe, chociaż u Nelsonioideae występują w układzie skrętoległym. Często zawierają cystolity i zwykle są całobrzegie (u akanta liście są głęboko podzielone), czasami mogą być kolczaste.

Kwiaty

Kwiaty są obupłciowe, grzbieciste, zazwyczaj wspierane przez okazałe i kolorowe przysadki oraz podsadki. Korona kwiatu często ma dwuwargową budowę. Kielich jest zazwyczaj 5-wargowy, rzadziej 4- lub wieloząbkowy (nawet do 16 ząbków). Pręciki występują w liczbie 2, 4 lub 5, z co najmniej jednym prątniczkiem. Dysk miodnikowy znajduje się poniżej zalążni, która jest dwukomorowa, z dwoma lub wieloma zalążkami. Słupek zazwyczaj kończy się podwójnym znamieniem.

Owoce

Owoce są zazwyczaj w postaci dwukomorowej torebki, z wyjątkiem rodzaju Mendoncia, który produkuje jednonasienny pestkowiec.

Ekologia

Rośliny tej rodziny w większości zasiedlają tereny otwarte i pustynne, jednak występują również gatunki wodne oraz te tworzące namorzyny. Wiele z nich to typowe rośliny dna lasów tropikalnych.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina dzieli się na 4 grupy w randze podrodzin, których relacje filogenezy przedstawiają się następująco:

Podrodzina Nelsonioideae Sreemadhavan (syn. Nelsoniaceae Sreemadhavan)
- Anisosepalum E. Hossain
- Elytraria Michaux
- Nelsonia R. Brown
- Saintpauliopsis Staner
- Staurogyne Wallich
Podrodzina Acanthoideae Link
Podrodzina Thunbergioideae Kosteletzky
- Anomacanthus R. D. Good
- Mendoncia Vandelli
- Meyenia Nees
- Pseudocalyx Radlkofer
- Thunbergia Retzius – tunbergia
Podrodzina Avicennioideae Miers
- Avicennia L. – awicenia, rozcięża

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd jasnotopodobne (Lamianae Takht.), rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Acanthineae Engl, rodzina akantowate (Acanthaceae Juss.).