Akant

Akant (Acanthus L.; z greckiego = ákanthos) to rodzaj roślin, który należy do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Obejmuje on około 30 gatunków, które występują w strefach tropikalnych i subtropikalnych Starego Świata, z jednym gatunkiem sięgającym północnej Australii. W Europie rosną trzy gatunki. Rośliny te preferują różnorodne siedliska, od pustyń po lasy namorzynowe, a także suche stoki i jasne lasy. Wiele z nich jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Motyw liścia akantu miękkiego lub kłującego był wykorzystywany jako ornament w architekturze od czasów starożytnych. Niektóre gatunki znajdują zastosowanie w ziołolecznictwie.

Morfologia

Pokrój

Rośliny występują w postaci bylin, krzewów (osiągających do 3 m wysokości) lub rzadziej jako rośliny jednoroczne. Pędy mogą być prosto wzniesione lub płożące.

Liście

Liście są ułożone naprzeciwlegle lub zebrane w rozetę przyziemną, z ogonkami. Blaszka liściowa może być całobrzega lub wcinana, często z kolczastym brzegiem.

Kwiaty

Kwiaty zebrane są w szczytowe, kłosowate kwiatostany. Wspierane są przez wygięte, jajowate i kolczaste przysadki. Kielich składa się z czterech działek, przy czym górna tworzy dużą wargę osłaniającą górną część kwiatu, boczne są krótkie i wąskie, a dolna działka formuje mniejszą dolną wargę, wyciętą na końcu. Płatki korony są zrośnięte u nasady w rurkę, która kończy się pojedynczą, trójłatkową wargą. Kolor korony może być biały, zielony, różowy lub czerwony. Roślina posiada cztery pręciki na mocnych, sztywnych nitkach. Zalążnia jest górna, dwukomorowa, z dwoma zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka jest pojedyncza, cienka, z rozwidlonym znamieniem na końcu.

Owoce

Owoce mają postać elipsoidalnych torebek, które zawierają kilka nasion.

Systematyka

Rodzaj akantu należy do plemienia Acantheae w podrodzinie Acanthoideae, w obrębie rodziny akantowatych Acanthaceae.

Wykaz gatunków

Acanthus arboreus Forssk.
Acanthus austromontanus Vollesen
Acanthus carduaceus Griff.
Acanthus caudatus Lindau
Acanthus dioscoridis L.
Acanthus ebracteatus Vahl
Acanthus eminens C.B.Clarke
Acanthus flexicaulis Bremek
Acanthus gaed Lindau
Acanthus greuterianus Snogerup, B.Snogerup & Strid
Acanthus guineensis Heine & P.Taylor
Acanthus hirsutus Boiss.
Acanthus hungaricus (Borbás) Baen. – akant długolistny
Acanthus ilicifolius L.
Acanthus kulalensis Vollesen
Acanthus latisepalus C.B.Clarke
Acanthus leucostachyus Wall. ex Nees
Acanthus longibracteatus Kurz
Acanthus mayaccanus Büttner
Acanthus mollis L. – akant miękki
Acanthus montanus (Nees) T.Anderson
Acanthus polystachius Delile
Acanthus sennii Chiov.
Acanthus seretii De Wild.
Acanthus spinosus L. – akant kłujący
Acanthus ueleensis De Wild.
Acanthus villaeanus De Wild.
Acanthus volubilis Wall.
Acanthus xiamenensis R.T.Zhang

Zastosowanie

Akant jest rośliną ozdobną, która była sadzona w parkach i ogrodach od czasów starożytnych. Liście tej rośliny były wykorzystywane jako motyw dekoracyjny.

Akant w sztuce

Dzięki swojemu charakterystycznemu wyglądowi, akant zyskał popularność jako motyw dekoracyjny w formie stylizowanego liścia rośliny śródziemnomorskiej (zobacz akant (ornament)). Motyw ten był obecny w architekturze starożytnej Grecji i Rzymu, a następnie był powtarzany w okresach renesansu, baroku i klasycyzmu.