Akadiański francuski

Akadiański francuski (fr. français acadien) to odmiana języka francuskiego, która jest używana w prowincjach atlantyckich Kanady.

Użycie

Odmiana akadiańska różni się znacząco od standardowego francuskiego kanadyjskiego, znanego jako francuski quebecki. Jest ona przede wszystkim stosowana w Nowym Brunszwiku, gdzie francuski ma status równorzędnego języka urzędowego obok angielskiego. Używa się jej również w mniejszym stopniu w Nowej Szkocji (w południowej części oraz na Cape Breton) oraz na Wyspie Księcia Edwarda. Akadiański francuski stanowi główną odmianę języka francuskiego na quebeckich Wyspach Magdaleny i wypiera także nowofundlandzką odmianę francuskiego na Nowej Fundlandii.

Historia

Odmiana akadiańska jest używana głównie przez Akadian, czyli potomków francuskich osadników, którzy osiedlili się w kolonii Akadii. Akadianie pochodzili głównie z zachodniej Francji, w tym z regionów takich jak Saintonge, Dolna Bretania, Turenia czy Poitou. Po podpisaniu pokoju w Utrechcie w 1713 roku, frankofoni zamieszkujący dzisiejszą Nową Szkocję zostali deportowani i rozproszeni wzdłuż wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej, a część z nich wywieziono do Francji. Później pozwolono im powrócić, jednak ich dawne ziemie były już zajęte przez kolonistów szkockich. W związku z tym osiedlili się głównie na północy, w obecnym Nowym Brunszwiku, gdzie obecnie mieszka około 88% Akadian.

Fonetyka

„r” roulé

Wszystkie „r” są wymawiane jako tzw. r roulé, co odpowiada dźwiękowi [r], podobnie jak w języku polskim. Na przykład, słowa rouge i croire wymawia się jako [ruʒ] oraz [krwar].

Palatalizacja „k” i „g”

Litery [k] oraz [tj] są najczęściej wymawiane jako [ʧ] przed samogłoską. Przykłady to: queue, cuillère, quelqu’un i cul, które wymawia się odpowiednio jako [ʧø], [ʧɥiˈjɛr], [ʧɛkœ̃] oraz [tchyl]. Słowo tiens wymawia się jako [ʧɛ̃].

Litery [g] i [dj] najczęściej są wymawiane jako [ʤ] (czasami jako [ʒ]) przed samogłoską. Na przykład, bon dieu oraz gueule wymawia się jako [bɔ̃ˈʤø] i [ʤœl] lub [bɔ̃ˈʒø] i [ʒœl]. Cechę tę można zauważyć w powstaniu słowa Cajun, które jest pochodną od „Acadien”.

Inwersja „re”

W wielu słowach „re” w wymowie zmienia się na „er”. Na przykład:

breloque – [bɛrˈlɔk]
brouette – [bɛrˈwɛt]
fredaine – [fɛrˈdɛn]

Inne cechy

Ciąg dźwięków [ɛʁ], jeśli po nim występuje inna spółgłoska, często wymawiany jest jako [ar] lub [ɑr]. Na przykład: merde wymawia się jako [mɑrd], a perdre – [pardr]. Często także mer wymawia się jako [mar].

Litera „r” w końcówkach „bre” jest zazwyczaj pomijana. Na przykład: libre, arbre, timbre wymawia się jako [lib], [arb], [tɛ̃b].

„oui” jest często wymawiane jako [we], a czasami można usłyszeć [wa].

Wiele słów, w których w standardowym francuskim występuje [ɔ] lub [o], w akadiańskim wymawia się jako [u]. Na przykład: homme, comme i chose wymawia się odpowiednio jako [ʔum], [ʧum] i [ʃuz].

W niektórych regionach dźwięk [ɛ̃] jest zdenazalizowany i wymawia się jako [ɔn]. Na przykład: chien, bien i acadien wymawia się w tych regionach jako [ʃjɔn], [bjɔn] i [akaˈʤɔn] (lub [akaˈʒɔn]).