Akademicki Ranking Uniwersytetów Świata

Akademicki Ranking Uniwersytetów Świata (ang. Academic Ranking of World Universities – ARWU), znany również jako lista szanghajska lub ranking szanghajski, to zestawienie, które klasyfikuje uczelnie na podstawie osiągnięć ich pracowników oraz absolwentów w zakresie nauki i badań. W latach 2003–2008 ranking był tworzony przez Institute of Higher Education przy Uniwersytecie Jiao Tong w Szanghaju, natomiast od 2009 roku zajmuje się tym ShanghaiRanking Consultancy, firma niezależna od jakichkolwiek uniwersytetów czy agencji rządowych.

Opis

Ranking jest oparty na czterech kryteriach: jakość edukacji (Quality of Education), jakość kadry (Quality of Faculty), publikacje przypisane uczelni (Research Output) oraz przeciętny wynik pracownika (Per Capita Performance). Waga jakości kadry wynosi 10% i jest ustalana na podstawie liczby absolwentów nagrodzonych Noblem oraz Medalem Fieldsa. W skład jakości kadry wchodzą dwa wskaźniki, każdy o wadze 20%: liczba pracowników, którzy zdobyli Nobla i Medal Fieldsa, oraz liczba tych, którzy zostali uznani za najczęściej cytowanych (Highly Cited Researchers) przez firmę Clarivate. W przypadku publikacji, osobno brane są pod uwagę artykuły z czasopism Nature i Science (waga 20%) oraz wszystkie publikacje indeksowane w Science Citation Index-Expanded i Social Science Citation Index (także z wagą 20%). Ostatnie kryterium, mające wagę 10%, jest ustalane na podstawie pięciu wyżej wymienionych wskaźników, uwzględniając liczbę kadry akademickiej uczelni.

Obecnie ARWU obejmuje ponad 1800 uczelni, jednak publikowana jest jedynie lista 1000 najwyżej sklasyfikowanych (w latach 2003-2016 publikowano 500, a w 2017 roku – 800). Dokładna pozycja w rankingu podawana jest tylko dla pierwszej setki, natomiast pozostałe uczelnie wymieniane są w grupach po 50 (miejsca 101-200) lub 100 (pozostałe) uczelni.

W każdej edycji rankingu (stan na czerwiec 2024) pierwsze miejsce zajmował Uniwersytet Harvarda. W najnowszym rankingu (z 2023 roku) drugą pozycję zdobył Uniwersytet Stanforda, a trzeci był Massachusetts Institute of Technology. W pierwszej dziesiątce znalazło się aż 8 uczelni amerykańskich (w pierwszej setce było ich 38, a w całym rankingu 187). Najwyżej sklasyfikowaną uczelnią europejską był University of Cambridge na czwartym miejscu, a na siódmym miejscu uplasował się University of Oxford. Najlepszą uczelnią we Francji okazał się Université Paris-Saclay na piętnastej pozycji, natomiast ETH Zürich zajął dwudzieste miejsce wśród szwajcarskich uczelni. Najwyżej sklasyfikowane azjatyckie uczelnie to Tsinghua University, które znalazło się na 22. miejscu.

W rankingu uwzględnione są również polskie szkoły wyższe: w 2023 roku Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Jagielloński plasowały się odpowiednio w piątej setce, Akademia Górniczo-Hutnicza oraz Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu w dziewiątej, a Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Politechnika Gdańska, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika oraz Politechnika Warszawska w dziesiątej. W pierwszym rankingu z 2003 roku, który obejmował jedynie 500 uczelni, znalazły się 3 polskie uczelnie: Uniwersytet Warszawski (miejsca 301-350), Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Wrocławski. W rankingu z 2016 roku (przed powiększeniem) uplasowały się tylko UW i UJ, natomiast w 2017 roku, gdy zestawienie obejmowało 800 placówek, w rankingu znalazły się: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Śląski Uniwersytet Medyczny oraz Uniwersytet Wrocławski, a w 2018 roku, w pierwszym rankingu obejmującym 1000 uczelni, Polska miała 12 reprezentantów.

Ranking według dyscyplin

Oprócz ogólnej klasyfikacji uczelni, tworzony jest także ranking szkół wyższych w ramach poszczególnych dyscyplin – Global Ranking of Academic Subjects (GRAS). Po raz pierwszy opublikowano go w 2017 roku. Ranking z 2023 roku obejmuje 55 dyscyplin pogrupowanych w pięć obszarów: nauk przyrodniczych, medycznych, społecznych, o życiu oraz technicznych i inżynieryjnych. W zestawieniu znalazło się ponad 1900 uczelni z 104 krajów. Rankingi w poszczególnych dyscyplinach obejmują różne ilości uczelni (od 100 do 500).

W GRAS 2023 sklasyfikowano 7 dyscyplin prowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim. Najwyższe miejsca zajęły fizyka i matematyka – w przedziale miejsc 101-150 (wśród 500 uczelni). Uniwersytet Jagielloński został sklasyfikowany w 12 dziedzinach, z których najlepiej wypadła matematyka (miejsca 151-200). Na miejscach 76-100 (wśród 500 uczelni) znalazły się nauki rolnicze Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, a taki sam wynik (wśród 300 uczelni) osiągnęły również nauki weterynaryjne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Krytyka

Wielu ekspertów krytykuje ranking szanghajski, uznając go za mało miarodajny, głównie z powodu przyjętych przez autorów kryteriów, które faworyzują dziedziny, w których przyznawane są Noble, oraz dużej roli publikacji w czasopismach Nature i Science, co może działać na niekorzyść dziedzin humanistycznych i technicznych.