Nie należy mylić z: Polska Akademia Umiejętności.
Akademia Umiejętności to polska instytucja naukowa, która została założona w 1872 roku w Krakowie, a jej uroczyste otwarcie miało miejsce w 1873 roku w obecności cesarza Franciszka Józefa.
Historia
Akademia powstała z Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, które działało od 1815 roku. W 1893 roku na jej rzecz przekazano zbiór Biblioteki Polskiej w Paryżu. Pierwsze posiedzenie miało miejsce 18 lutego 1873 roku. Początkowo Akademia składała się z trzech wydziałów: filologicznego, historyczno-filozoficznego oraz matematyczno-przyrodniczego. Od 1915 roku AU zaczęła przyznawać nagrodę im. Jerzmanowskich, nazywaną „polskim Noblem”. W latach 1886–1938 przyznawano również nagrodę z fundacji Probusa Barczewskiego za dzieła malarskie oraz prace dotyczące historii Polski.
Po 1918 roku Akademia została przekształcona w Polską Akademię Umiejętności. W 1948 roku władze komunistyczne ogłosiły zamiar powołania Polskiej Akademii Nauk, co skutkowało nałożeniem restrykcji na PAU, takich jak ograniczenia finansowe i cenzuralne, a także ograniczenie kontaktów z zagranicą oraz zablokowanie wydawnictw. Właściwości badawcze, wydawnictwa, zbiory, pamiątki oraz majątek PAU zostały przekazane PAN.
W latach 1957–1958 naukowcy podjęli próbę odtworzenia PAU, na co władze odpowiedziały utworzeniem oddziału PAN w Krakowie. Odbudowa PAU stała się możliwa dopiero po zmianie ustroju w 1989 roku. Grupa członków odtworzyła ją na podstawie wcześniejszego statutu, zachowując ciągłość organizacyjną oraz nawiązując do tradycyjnych form działalności.
Prezesi i sekretarze generalni Akademii
Prezesi
Józef Majer (1872–1890)
Stanisław Tarnowski (1890–1917)
Kazimierz Morawski (1918–1925)
Sekretarze generalni
Józef Szujski (1872–1883)
Stanisław Tarnowski (1883–1890)
Stanisław Smolka (1890–1903)
Bolesław Ulanowski (1903–1919)
Członkowie Akademii
Wśród członków AU znajdowali się między innymi: Jan Niecisław Baudouin de Courtenay, Aleksander Brückner, Benedykt Dybowski, Wojciech Dzieduszycki, Aleksander Fredro, Jan Aleksander Karłowicz, Tadeusz Korzon, Fryderyk Papée, Lucjan Rydel, Stanisław Smolka, Tadeusz Stryjeński, Władysław Ignacy Wisłocki, Tadeusz Wojciechowski, Wawrzyniec Żmurko.
Bibliografia
J. Bieniarzówna, J.M. Małecki – „Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1796–1918”, Kraków 1979, ISBN 83-08-00116-5
A. S. Więch – „Polska Nagroda Nobla – mecenat Erazma Józefa Jerzmanowskiego”, [w:] „Między nauką a oświatą. Na styku szkolnictwa wyższego i średniego w Galicji na przełomie XIX i XX wieku. Materiały konferencyjne”, red. L. Fac, Przemyśl 2003, s. 141–153, ISBN 83-89326-28-0