Akademia Sztabu Generalnego im. gen. broni Karola Świerczewskiego
Akademia Sztabu Generalnego (ASG) to wojskowa uczelnia dowódczo-sztabowa Sił Zbrojnych PRL.
Historia uczelni
17 kwietnia 1947 roku, Minister Obrony Narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, wydał rozkaz dotyczący utworzenia Grupy Przygotowawczej Akademii Sztabu Generalnego. Na czele grupy stanął generał dywizji Zygmunt Berling, a jego zastępcą do spraw politycznych został pułkownik Mieczysław Szleyen. Kwatermistrzem był kapitan Włodzimierz Sęk. Grupa otrzymała do dyspozycji trzy pokoje w budynku przy Alejach Niepodległości 247 w Warszawie. Jej zadaniem było skompletowanie kadry, zwłaszcza naukowej, oraz przygotowanie bazy szkoleniowej, w tym nadzór nad remontem dawnej siedziby Wolnej Wszechnicy Polskiej przy ulicy Opaczewskiej 2 (obecnie ulica Stefana Banacha).
7 lipca 1947 roku Minister Obrony Narodowej wydał rozkaz Nr 0184/Org. dotyczący rozformowania Grupy Przygotowawczej oraz zorganizowania Akademii Sztabu Generalnego. Już we wrześniu 1947 roku przyjęto pierwszych kandydatów na studia.
22 października 1947 roku, Rada Ministrów zatwierdziła dekretem powstanie Akademii Sztabu Generalnego jako państwowej szkoły akademickiej, która podlegała bezpośrednio szefowi Sztabu Generalnego WP.
Podstawowym zadaniem ASG było rozwijanie teorii sztuki wojennej zgodnie z potrzebami sztabów i wojsk oraz zasad skutecznej obrony państwa. Uczelnia kształciła oficerów z wykształceniem wyższym na stanowiska dowódcze i sztabowe.
12 grudnia 1947 roku odbyło się uroczyste otwarcie ASG, które było połączone z inauguracją pierwszego roku akademickiego. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi prezydent RP Bolesław Bierut oraz minister obrony narodowej, marszałek Michał Rola-Żymierski. Dzień ten stał się świętem uczelni.
3 kwietnia 1948 roku, Rada Ministrów nadała akademii imię generała broni Karola Świerczewskiego.
W 1948 roku w strukturach dydaktycznych ASG wprowadzono podział na katedry, tworząc m.in. katedry: taktyki ogólnej i służby sztabów, broni pancernej, artylerii, inżynieryjno-saperską, łączności, taktyki tyłów, historii wojennej oraz nauk społeczno-politycznych. W 1950 roku dołączono kolejne katedry: wojsk lotniczych oraz historii sztuki wojennej.
W 1953 roku, na wzór radziecki, utworzono sześć fakultetów działających jak wydziały: operacyjny, ogólnowojskowy, wojsk pancernych i zmechanizowanych, artylerii, rozpoznawczy oraz wojsk lotniczych.
Latem 1954 roku, akademia została przeniesiona z budynku przy ulicy Opaczewskiej 2 do obiektów przedwojennego Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
W 1956 roku rozwiązano fakultet operacyjny i rozpoznawczy, a rok później fakultet wojsk pancernych i zmechanizowanych. W 1960 roku zlikwidowano fakultet ogólnowojskowy, tworząc jednocześnie oddziały: wojsk rakietowych i artylerii oraz obrony przeciwlotniczej kraju i lotnictwa. Powołano również Instytut Organizacji i Techniki Dowodzenia, Zakład Dydaktyki Wojskowej, Katedrę Taktyki Obrony przed Środkami Masowego Rażenia oraz Zespół Studiów Naukowych. W 1966 roku zlikwidowano Oddział Wojsk Rakietowych i Artylerii.
Istotny wpływ na rozwój środowiska naukowego ASG miały decyzje ministra obrony narodowej z 11 i 15 grudnia 1959 roku, które przyznały tytuł profesora nadzwyczajnego 11 oficerom z największym dorobkiem naukowym. Otrzymali go: gen. bryg. Mieczysław Bień, płk dypl. Jakub Broch, płk dypl. Józef Dac, płk dypl. Jan Dyda, płk dypl. Jan Kurniewicz, płk dypl. Andrzej Madejski, płk dypl. Edward Perkowicz, płk dypl. Eugeniusz Petrykowski, płk dypl. Józef Stachowski, płk dypl. Felicjan Wiśniewski oraz płk dypl. Remigiusz Wojtowicz. W latach 1961–1967 stopień doktora nauk wojskowych uzyskało 38 pracowników ASG, a w 1967 roku przyznano pierwsze 3 habilitacje – płk Władysław Filar, płk Kazimierz Gocyła oraz płk Julian Kaczmarek.
W styczniu 1964 roku, na stanowisko komendanta ASG powołano gen. dyw. Józefa Kuropieskę, dotychczasowego dowódcę Warszawskiego Okręgu Wojskowego oraz absolwenta przedwojennej Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W procesie nauczania generał Kuropieska inspirował się wzorcami z Wyższej Szkoły Wojennej, której długoletnim komendantem był gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba.
W latach 70. zaczęły się ukazywać pierwsze publikacje pracowników ASG dotyczące sztuki wojennej, w tym autorstwa prof. Juliana Kaczmarka i Kazimierza Nożki. Rozpoczęto ogólnopolskie programy badawcze w dziedzinie nauk wojskowych, a autorytet uczelni wzrósł także poza granicami Polski, co zaowocowało przyjęciem na studia oficerów z ZSRR, Czechosłowacji, Węgier i NRD na przełomie lat 70. i 80.
W 1977 roku wprowadzono istotne zmiany w strukturze uczelni, tworząc Wydział Wojsk Lądowych oraz Wydział Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju. Oprócz wydziałów istniały także samodzielne katedry.
W 1983 roku, Mennica Państwowa wybiła medal „za zasługi dla Akademii Sztabu Generalnego WP im. gen. broni K. Świerczewskiego”, zaprojektowany przez Józefa Misztelę.
Akademia Sztabu Generalnego była najdłużej działającą uczelnią dowódczo-sztabową w historii polskiego szkolnictwa wojskowego. Ukończyło ją 6200 oficerów dyplomowanych, a ponad 4800 oficerów zdobyło wykształcenie podyplomowe oraz ukończyło kursy wojskowe.
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 21 maja 1990 roku, Akademię Sztabu Generalnego przekształcono w Akademię Obrony Narodowej z dniem 1 października 1990 roku.
Proces kształcenia
Kurs podstawowy w ASG trwał trzy lata. W pierwszym roku słuchacze uczyli się dowodzenia na poziomie pułku, w drugim na poziomie dywizji, a w trzecim poznawali elementy sztuki operacyjnej oraz zasady dowodzenia na poziomie armii. Program kształcenia obejmował około 4300 godzin zajęć dydaktycznych, w tym: 62% na przedmioty operacyjno-taktyczne, 12% na przedmioty ogólne, 5% na przedmioty specjalistyczne, 10% na przedmioty społeczno-polityczne oraz 11% na szkolenia i egzaminy. Oprócz zajęć teoretycznych, organizowano liczne ćwiczenia dowódczo-sztabowe i szkieletowe, w tym tzw. ćwiczenia pociągowe, które wykorzystywały transport kolejowy jako mobilną bazę do ćwiczeń taktycznych i operacyjnych w różnych rejonach Polski. Ważną rolę odgrywały również podróże wojskowo-historyczne oraz letnie i zimowe obozy szkoleniowe.
Struktura organizacyjna (1967)
komenda
- jednostki dydaktyczne
- instytut dowodzenia
- instytut dydaktyki wojskowej
- studium operacyjno-strategiczne
- oddział wojsk OPK i lotnictwa
- katedry ogólnoakademickie: taktyki ogólnej i sztuki operacyjnej, taktyki wojsk pancernych, taktyki artylerii, taktyki wojsk inżynieryjnych, taktyki obrony przed środkami masowego rażenia, taktyki tyłów, wojsk łączności, obrony przeciwlotniczej, obrony terytorialnej kraju
- katedry nauk społeczno-politycznych: historii sztuki wojennej, podstaw marksizmu i leninizmu, ekonomii politycznej, ekonomiki wojskowej, pracy partyjno-politycznej
- kurs doskonalenia oficerów
- pododdziały słuchaczy
- oddział naukowy
- biblioteka naukowa
- oddział szkolenia
- oddział techniczny
- oddział ogólnowojskowy
- wydział kadrowy
- wydział finansowy
Komendanci
gen. dyw. Bolesław Zarako-Zarakowski (25 VII 1947 – 5 II 1948)
gen. dyw. Zygmunt Berling (5 II 1948 – 10 IV 1953)
gen. bryg. Ostap Steca (16 IV 1953 – 11 XI 1953)
gen. bryg. Grigorij Łaźko (11 XI 1953 – 31 XII 1954)
gen. bryg. Wiktor Sienicki (10 I 1955 – 25 XI 1956)
gen. bryg. prof. dr Mieczysław Bień (26 XI 1956 – I 1964)
gen. dyw. Józef Kuropieska (I 1964 – 20 III 1968)
gen. dyw. Adam Czaplewski (11 IV 1968 – 12 I 1973)
gen. dyw. Bolesław Chocha (24 I 1973 – 6 XII 1977)
gen. broni Józef Kamiński (IV 1978 – XII 1985)
gen. dyw. prof. dr hab. Władysław Mróz (XII 1985 – 14 VII 1990)
gen. dyw. prof. dr Tadeusz Jemioło (14 VII – 30 IX 1990)
Przypisy
Bibliografia
Paweł Cieślar, Płaszczyzny współpracy Akademii Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i Akademii Obrony Narodowej ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego, Materiały z sympozjum nt. Sztab Generalny Wojska Polskiego w systemie obrony i bezpieczeństwa państwa, Warszawa 2008
Ryszard Kałużny, Dariusz Kozerawski, Kształtowanie się wyższego szkolnictwa wojskowego w Polsce Zeszyty naukowe WSOWL Nr 1(143) 2007
Dariusz Kozerawski: Wyższe szkolnictwo wojskowe w Polsce w latach 1947–1967. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2005. ISBN 83-89729-29-6.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Remigiusz Surgiewicz, Zarys historii Akademii Sztabu Generalnego im. gen. broni Karola Świerczewskiego w latach 1947–1962, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (39), Warszawa 1962, s. 3–40.
