Akademia Rolnicza w Dublanach – to niegdyś polska uczelnia, która powstała w 1856 roku w Dublanach, w pobliżu Lwowa. Obecnie funkcjonuje jako Lwowski Narodowy Uniwersytet Rolniczy.
Historia
Założenie rolniczej szkoły wyższej w Galicji zainicjowało Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie (GTG), utworzone w 1845 roku pod przewodnictwem Leona Ludwika Sapiehy. Na ten cel 1 listopada 1853 roku zakupiono folwark Dublany, oddalony o 8 km od żółkiewskiej rogatki Lwowa (707 mórg = 407 ha). 9 stycznia 1856 roku powstała tam prywatna Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego (średnia, 3-letnia), a dwa lata później otwarto Wyższą Szkołę Rolniczą w Dublanach. W owym czasie szkoła dysponowała muzeum przyrodniczym, biblioteką, zbiorami minerałów i modeli roślin, aparaturą chemiczną oraz narzędziami pomiarowymi. Mieszkała w tymczasowym budynku, który pomieścił trzydziestu słuchaczy, z planami na nowy budynek na sto osób. W Statucie Organicznym z 1868 roku podkreślono, że absolwenci powinni umieć uczyć się samodzielnie i rozwijać się zawodowo, a także wprowadzono zakaz działalności politycznej oraz palenia cygar i gry w karty. Do 1872 roku trzyletni program obejmował zajęcia teoretyczne i praktyczne w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz zarządzania gospodarstwami. Przyjmowano kandydatów z ukończonymi niższymi klasami szkoły średniej. W 1872 roku wprowadzono nowy dwuroczny program, ale dla maturzystów. W latach 1856–1878 w szkole pracowało 31 profesorów i wykładowców, a kształciła 721 słuchaczy, z czego połowa pochodziła z rodzin ziemiańskich.
W 1876 roku Akademia została przejęta przez galicyjski Wydział Krajowy, a od 1878 roku nosiła nazwę Krajowej Szkoły Rolniczej w Dublanach. W tym czasie nauka trwała trzy lata. W 1901 roku minister rolnictwa Austrii nadał uczelni status akademii, nazywając ją Akademią Rolniczą w Dublanach. Uczelnia nie zdobyła jednak uprawnień do nadawania doktoratów ani habilitacji – absolwentów kończyli z tytułem agronoma. Jak określono w statucie z 1901 roku, Akademia miała przygotowywać przyszłych właścicieli, dzierżawców, administratorów majątków oraz drobnych posiadaczy ziemskich, a także absolwentów do pracy naukowej. Trzyletni program studiów obejmował przedmioty podstawowe, specjalistyczne i pomocnicze. Wykłady uzupełniały laboratoria, praktyki w folwarku uczelnianym oraz wizyty w wzorowych gospodarstwach, młynach, mleczarniach, piekarniach, a także na targach i wystawach. Według amerykańskich źródeł w 1906 roku w Akademii pracowało 27 profesorów, którzy wykładali takie przedmioty jak rolnictwo, meteorologia, fizyka i chemia, a uczelnię uczęszczało 82 studentów. Biblioteka posiadała 6850 woluminów. Przed I wojną światową Akademię odwiedzało blisko 150 studentów rocznie, głównie z Królestwa Kongresowego. W latach 1856–1914 uczelnię ukończyło 1360 absolwentów.
Akademia mieściła się w jednopiętrowym budynku, określanym jako „gmach główny”, który wzniesiono w 1888 roku. Znajdowały się tam sale wykładowe, gabinety profesorskie, kilka sal ćwiczeniowych oraz kancelaria. W innych budynkach, wzniesionych w 1900 roku, mieściły się laboratoria chemii rolnej, gleboznawstwa, technologii rolniczej, a także stacja chemiczno-rolnicza oraz dom mieszkalny dla studentów. Na terenie Akademii istniał również Ogród Botaniczny z szklarnią i stawem.
Po wybuchu I wojny światowej działalność Akademii została wstrzymana. Wznowiono ją w 1916 roku, jednak z powodu znacznych zniszczeń podczas wojny polsko-ukraińskiej w 1919 roku zajęcia ponownie przerwano. W listopadzie 1919 roku, z uwagi na zniszczenia, Akademia została włączona do Politechniki Lwowskiej, wraz z Wyższą Szkołą Lasową we Lwowie. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 8 listopada 1919 roku, utworzono osobny Wydział Rolniczo-Leśny, gdzie studia leśne odbywały się we Lwowie, a rolnicze w Dublanach.
W okresie okupacji sowieckiej (1939–1941) ośrodek w Dublanach funkcjonował w ramach Lwowskiego Instytutu Politechnicznego. Po zajęciu Lwowa przez armię niemiecką uczelnia przestała działać, a od kwietnia 1942 roku rozpoczęto tworzenie nowej szkoły, w której nauczano w języku niemieckim.
Po zakończeniu II wojny światowej, na podstawie decyzji Rady Ministrów ZSRR z 30 września 1946 roku, powołano Lwowski Instytut Rolno-Gospodarczy. Na jego bazie, decyzją Rady Ministrów Ukrainy z 5 września 1996 roku, utworzono Państwowy Lwowski Uniwersytet Rolniczy, obecnie znany jako Lwowski Narodowy Uniwersytet Rolniczy.
Rektorzy i dyrektorzy
Erazm Lelowski, 1856–1857
Maksymilian Żelkowski, 1857–1858
Wojciech Studziński, 1859–1862
Kazimierz Pańkowski, 1862–1868
Zygmunt Strusiewicz, 1868–1878
Juliusz Au, 1878–1879
Władysław Lubomęski, 1879–1892
Tomasz Rylski (Ścibor-Rylski), 1892–1894
Juliusz Frommel, 1894–1906
Józef Mikułowski-Pomorski, 1906–1911
Kazimierz Jan Miczyński, 1911–1914
Stefan Pawlik, 1916–1919
Wołodymyr Snitynski, obecnie
Pozostała kadra dydaktyczna i naukowa
- Leopold Baczewski – właściciel znanej lwowskiej fabryki wódek i likierów.
- Stanisław Antoni Chaniewski – polski hodowca, poseł na Sejm II RP.
- Stefan Dąb-Biernacki – generał dywizji WP II RP.
- Stefan Tytus Dąbrowski – lekarz, biochemik, polityk, profesor.
- Ludwik Finkel – historyk, bibliograf, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego.
- Stanisław Grabski – polityk, ekonomista, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP.
- Emil Godlewski – botanik, chemik rolny, twórca polskiej szkoły fizjologii roślin, profesor.
- Stanisław Goliński – botanik, asystent w katedrze botaniki AR w Dublanach.
- Marian Górski – chemik rolny i gleboznawca, kierownik stacji chemiczno-rolniczej, rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, profesor.
- Janusz Henryk Pobóg-Gurski – technik rolnictwa, specjalista w płodozmianie.
- Jan Hebenstreit – leśnik.
- Stanisław Jełowicki – zootechnik, kierownik Zakładu Hodowli Owiec.
- Adolf Joszt – profesor technologii chemicznej, prekursor biotechnologii i ochrony środowiska.
- Zygmunt Kahane – zoolog, profesor hodowli ogólnej, anatomii, fizjologii i histologii zwierząt.
- Stanisław Wincenty Kasznica – statystyk, prawnik, późniejszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego.
- Mieczysław Kowalewski – zoolog i parazytolog, znawca Tatr, profesor.
- Seweryn Krzemieniewski – botanik, rektor Uniwersytetu Lwowskiego, profesor.
- Marian Łomnicki – geolog i zoolog, Doktor Honoris Causa Uniwersytetu Lwowskiego, kustosz Muzeum im. Dzieduszyckich, profesor.
- Karol Malsburg – zootechnik, profesor.
- Kazimierz Adam Miczyński (junior) – botanik, genetyk, kierownik Zakładu Hodowli Roślin, profesor.
- Józef Paczoski – botanik, badacz flory Puszczy Białowieskiej, profesor.
- Mieczysław Pańkowski – zootechnik, profesor.
- Jan Gwalbert Pawlikowski – ekonomista, publicysta, polityk, historyk literatury, profesor.
- Zbigniew Pazdro – prawnik, znawca prawa administracyjnego, ekonomista, profesor.
- Gustaw Piotrowski – lekarz, fizjolog, profesor Akademii Weterynaryjnej we Lwowie.
- Marian Raciborski – botanik, paleobotanik, kierownik katedry, profesor.
- Henryk Romanowski – ekonomista rolny, profesor.
- Karol Różycki – zootechnik, profesor.
- Rudolf Różycki – prawnik.
- Stanisław Sokołowski – leśnik, pionier ochrony przyrody w Tatrach.
- Bolesław Świętochowski – twórca fundamentalnej specjalności w naukach rolniczych, kierownik Wydziału Rolniczo-Lasowego, profesor.
- Ernest Till – prawnik, profesor prawa rolnego.
- Aleksander Tychowski – technolog rolny, kierownik Katedry Technologii Rolniczej.
- Władysław Tyniecki – leśnik, botanik, założyciel ogrodu botanicznego, profesor.
- Tadeusz Wilczyński – botanik, profesor, znawca flory Karpat Wschodnich.
- Edmund Załęski – chemik, agrotechnik, hodowca roślin, profesor.
- Jan Zawidzki – fizykochemik, rektor Politechniki Warszawskiej, profesor.
- Maksymilian Żelkowski – agronom, wykładowca teorii i praktyki rolnictwa, profesor.
Duszpasterzem akademickim był m.in. Serafin Kaszuba, a lekarzem przy uczelni Władysław Jasiński, kuratorem Akademii był Dawid Abrahamowicz.
Polscy absolwenci Akademii Rolniczej w Dublanach
- Franciszek Abgarowicz – profesor SGGW, dyrektor Instytutu Zootechniki.
- Stefan Alexandrowicz – profesor WSR w Poznaniu.
- Stanisław Bac – profesor WSR we Wrocławiu.
- Adam Brzechwa-Ajdukiewicz – generał brygady WP.
- Józef Ciemnodoński – dyrektor Lwowskiej Izby Rolniczej.
- Jan Cieński – ksiądz katolicki, tajny biskup katolicki na Ukrainie.
- Władysław Czaykowski – profesor WSR w Szczecinie.
- Bogdan Dobrzański – profesor WSR w Lublinie, rektor tej uczelni.
- hr. Wojciech Dzieduszycki – dyrektor Zakładów Młynarskich, artysta.
- Jan Fedyk – organizator oświaty rolniczej.
- Marian Górski – chemik rolny, rektor SGGW.
- Władysław Herman – profesor SGGW.
- Bolesław Iwicki – ichtiolog, właściciel majątku.
- Bronisław Janowski – agronom, botanik.
- Stanisław Jełowicki – profesor WSR w Krakowie.
- Zygmunt Kahane – zoolog.
- Czesław Kanafojski – profesor SGGW.
- Jan Kielanowski – profesor SGGW, dyrektor Instytutu Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN.
- Jan Krzaklewski – zarządca majątków.
- Ludwik Kuryłło – agronom, kasjer dóbr.
- Zdzisław Ludkiewicz – ekonomista rolny, rektor SGGW, minister reform rolnych.
- Alojzy Machalica – nauczyciel, polityk, poseł, działacz społeczny.
- Stanisław Maciołowski – zarządca majątków, porucznik rezerwy.
- Aleksander Martyniak – profesor WSR w Olsztynie.
- Jan Mazaraki – profesor WSR w Szczecinie.
- Kazimierz Adam Miczyński (junior) – profesor WSR w Krakowie.
- Jerzy Mularski – działacz niepodległościowy.
- Arkadiusz Musierowicz – profesor SGGW.
- Kazimierz Pańkowski – profesor, zootechnik.
- Mieczysław Pańkowski – zootechnik, profesor.
- Stefan Plewiński – działacz społeczny.
- Włodzimierz Puchalski – fotografik.
- Franciszek Rawita-Gawroński – historyk, powieściopisarz.
- Henryk Romanowski – profesor UMCS, WSR w Lublinie.
- Władysław Rożen – generał brygady WP, komendant Związku Strzeleckiego.
- Adam Skoczylas – profesor SGGW.
- Władysław Slaski – ziemianin, działacz społeczny.
- Wanda Szczepuła – profesor Politechniki Gdańskiej.
- Aleksander Tychowski – profesor WSR we Wrocławiu.
- Tadeusz Wilczyński – profesor, botanik.
- Dominik Witke-Jeżewski – kolekcjoner i mecenas sztuki.
- Emil Wollman – profesor WSR we Wrocławiu.
- Ludwik Wolski – poeta, agronom, zamordowany w 1919 roku.
- Adam Wondrausz – profesor WSR w Lublinie.
- Michał Wójcicki – profesor WSR w Krakowie.
- Maria Wszelaczyńska – profesor Akademii Medycznej w Gdańsku.
- Karol Zaleski – profesor Uniwersytetu w Poznaniu, fitopatolog.
Wśród osób związanych z Akademią w Dublanach byli także m.in. Władysław Leon Sapieha, Ludwik Garbowski oraz Wilhelm Kamienobrodzki.
Ukraińscy studenci i absolwenci Akademii Rolniczej w Dublanach
Stepan Bandera.
Przypisy
Bibliografia
Maria Radomska, Nasze korzenie – Dublany, w: Dzieje Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, pod red. Andrzeja Koteckiego, Tadeusza Szulca, Jakuba Tyszkiewicza, Wrocław 2011, s. 12–22, ISBN 978-83-7717-058-8, Muzeum Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu – wersja elektroniczna.
Regina Chomać-Klimek, Szkoła Rolnicza w Dublanach, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, red. Marcin Kamler, Warszawa 1981, s. 363.
Tadeusz Wośkowski: Dzieje studiów rolniczo-lasowych w ośrodku lwowsko-dublańskich w opracowaniu Tadeusza Wośkowskiego. Warszawa: Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego, 2011. ISBN 978-83-932996-0-7. Brak numerów stron w książce.
Linki zewnętrzne
Sprawozdanie Roczne Akademii Rolniczej w Dublanach za rok 1904/5