Akademia Połocka – to rosyjski uniwersytet, który funkcjonował w Połocku w latach 1812–1820.
Dzieje Uniwersytetu
Akademia Połocka była kontynuacją kolegium jezuitów w Połocku, które zostało założone w 1582 roku przez króla Stefana Batorego. Po I rozbiorze, Połock stał się częścią Imperium Rosyjskiego. Mimo kasaty zakonu jezuitów w 1773 roku, ich kolegium działało dalej na terenie Rosji aż do 1812 roku, kiedy to przekształcono je w akademię na prawach uniwersytetu.
Otwarcie Akademii miało miejsce na podstawie ukazu cesarza Aleksandra I, który został ogłoszony w Połocku 2/15 stycznia 1812 roku w języku polskim i rosyjskim, a formalnie zaprezentowany 15/28 czerwca 1812 roku. Akademia Połocka miała swoje filie w takich miejscach jak Krasław, Mohylów, Romanów, Petersburg, Astrachań, Ryga i Odessa. Uczelnia została zamknięta w 1820 roku w wyniku kasaty Towarzystwa Jezusowego oraz wypędzenia jezuitów z zaboru rosyjskiego. W momencie likwidacji Akademia liczyła około 700 studentów oraz 30 profesorów, a w szkołach jej podległych uczyło się około 2300 uczniów.
Duchowym spadkobiercą Akademii Połockiej jest Bobolanum w Warszawie, które jest częścią Papieskiego Wydziału Teologicznego (PWT) i składa się z dwóch sekcji: św. Andrzeja Boboli (Bobolanum) oraz św. Jana Chrzciciela. W obowiązujących obecnie statutach zaznaczono, że Bobolanum „posiada historyczne powiązania z Akademią Połocką, założoną przez zakon Towarzystwa Jezusowego i rząd rosyjski w 1812 roku”. W kościele połockim spoczywa trumna św. Andrzeja Boboli, patrona Bobolanum i od 16 maja 2002 roku, Patrona Polski. Relikwie męczennika pozostawały w Połocku aż do 1922 roku, natomiast jezuici związani z Akademią musieli opuścić miasto w 1820 roku. Po wypędzeniu z zaboru rosyjskiego przybyli do Małopolski (ówczesnej Galicji pod zaborem austriackim), gdzie w końcu studium teologiczne znalazło siedzibę w Krakowie.
Struktura uczelni
Akademia Połocka składała się z trzech wydziałów: teologii, filozofii oraz nauk wyzwolonych, a także filologii klasycznej i współczesnej. W krótkim okresie działalności uczelnia nadała ponad 100 tytułów doktora teologii oraz obojga praw. Cieszyła się dużym uznaniem na Kresach, konkurując z Uniwersytetem Wileńskim, dzięki doskonałej i międzynarodowej kadrze profesorskiej. Posiadała bogatą bibliotekę (zagrabioną i wywiezioną do Petersburga po wypędzeniu jezuitów), dobrze wyposażone pracownie naukowe, drukarnię oraz wydawała własne czasopismo, Miesięcznik Połocki. Akademia sprawowała nadzór nad placówkami w Czeczersku, Dźwińsku, Mohylewie, Mścisławiu, Orszy i Witebsku.
Rektorzy
Profesorowie i wykładowcy 1812–1820
Słynni polscy studenci
Wśród studentów Akademii Połockiej znajdowali się m.in.: pisarz Jan Barszczewski, filozof Anioł Dowgird, filolog Stanisław Czerski, późniejszy arcybiskup Antoni Fijałkowski, archeolodzy Justyn Karnicki i Marcin Łaski, historyk Konstanty Tyszkiewicz, malarz Walentyn Wańkowicz, jezuita, teolog oraz późniejszy wykładowca uczelni Wincenty Buczyński.
Przypisy
Bibliografia
- Józef Brown: Biblioteka pisarzów Asystencji Polskiej Towarzystwa Jezusowego, 1862.
- Jan Marek Giżycki: Materyały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od niej zależnych, 1905.
- Zygmunt Chełmicki i inni: Podręczna Encyklopedia Kościelna, Warszawa 1916.
- Teofil Bzowski, Kazimierz Drzymała: Wspomnienia naszych zmarłych 1820–1982, Kraków 1982.