Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie, w skrócie AMKP, to polska państwowa uczelnia muzyczna z siedzibą w Krakowie, która kształci artystów muzyków na poziomie studiów pierwszego (dyplom licencjata), drugiego (tytuł magistra sztuki) oraz trzeciego (doktor sztuki) stopnia. Jej historia sięga 1888 roku, kiedy to powstało krakowskie Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego.
Historia
Konserwatorium
W XIX wieku krakowskie środowisko inteligenckie dążyło do założenia uczelni muzycznej, wzorując się na szkołach plastycznych, które istniały w Krakowie od 1818 roku. W Warszawie podobna szkoła funkcjonowała od 1810 roku, a we Lwowie od 1838. Jednak otwarcie konserwatorium w Krakowie opóźniały wysokie wymagania władz centralnych w Wiedniu, które dotyczyły instytucji tej rangi w zaborze austriackim.
Nowy impuls dla środowiska muzycznego przyniósł Władysław Żeleński, który był absolwentem konserwatoriów w Pradze i Paryżu. Dzięki jego staraniom oraz wsparciu księżnej Marceliny Czartoryskiej, uczennicy Fryderyka Chopina, 1 lutego 1888 roku z Krakowskiej Szkoły Muzycznej Towarzystwa Muzycznego powstało Konserwatorium. Minister Wyznań i Oświecenia Publicznego poddał je inspekcji profesora wiedeńskiego, Josepha Dachsa, który zauważył, że „tak pomyślnego stanu nie oczekiwał”. Kolejna pozytywna wizytacja miała miejsce w 1893 roku pod kierunkiem delegata Ministerstwa Wyznań i Oświaty, Johanna Fuchsa, dyrektora Konserwatorium Wiedeńskiego.
Początkowo edukacja muzyczna opierała się na modelu austriackim. W 1889 roku Konserwatorium miało 146 uczniów, a w 1917 roku – niemal 500. Mimo że wielu studentów rozpoczynało naukę, nieliczni ją kończyli. W latach 1925–1928 dyplom ukończenia Konserwatorium uzyskało 42 studentów, w tym Jan Hoffman, Adam Rieger i Artur Malawski, którzy później zostali profesorami Konserwatorium oraz powojennej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. Wśród innych absolwentów znaleźli się również dyrygent Witold Rowicki, krytyk Felicjan Szopski i teoretyk Mieczysław Drobner.
Najpopularniejszym kierunkiem kształcenia była gra na fortepianie. Do profesorów prowadzących klasy fortepianu należeli m.in. założyciel Władysław Żeleński (od 1887), Jan Drozdowski, Seweryn Eisenberger oraz trzej absolwenci Konserwatorium Petersburskiego: Bolesław Domaniewski, Jerzy Lalewicz i Wiktor Łabuński. 1 września 1928 roku kurs mistrzowski gry na fortepianie objął pianista Egon Petri. Z Warszawy dojeżdżał także Zbigniew Drzewiecki, późniejszy rektor nowo utworzonej uczelni. Wykłady z muzykologii prowadził Zdzisław Jachimecki.
Rozkwit szkoły miał miejsce w latach 1924–1930, jednak został zahamowany przez światowy kryzys ekonomiczny. W okresie międzywojennym liczba specjalności wzrosła z sześciu do trzydziestu siedmiu w 1931 roku. W roku akademickim 1929/30 wprowadzono nowe kierunki, takie jak flet, obój, rożek angielski, klarnet, basklarnet, fagot, kontrafagot, waltornia, trąbka, puzon, tenor, baryton, tuba, helikon i perkusja. W tym czasie uczelnia kształciła prawie osiemset studentów.
Podczas okupacji zajęcia były kontynuowane pomimo zakazu władz niemieckich. 5 lutego 1940 roku, w cztery miesiące po Sonderaktion Krakau, Gestapo zamknęło wszystkie szkoły w Krakowie, a dostęp do nich został zabroniony. Cały ruchomy dobytek Konserwatorium został wywieziony, a utraconych instrumentów nie udało się odzyskać.
Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna
Po kilku latach przerwy w kształceniu, proces formowania szkół musiał rozpocząć się od nowa. 1 kwietnia 1945 roku otwarto szkołę muzyczną o nieokreślonym statusie formalnym. Wkrótce po tym odbyły się egzaminy wstępne do Państwowego Konserwatorium Krakowskiego, które rozpoczęło działalność oficjalnie 31 sierpnia 1945 roku. Szkolnictwo muzyczne zostało zreformowane dzięki Januszowi Miketcie, ówczesnemu naczelnikowi Wydziału Szkolnictwa Muzycznego Ministerstwa Kultury i Sztuki, a późniejszemu profesorowi krakowskiej uczelni. Wprowadzono trójstopniowy model kształcenia – niższy, średni i wyższy. Nowy model różnił się od przedwojennego, a wśród współzałożycieli nowej uczelni pojawiły się kontrowersje dotyczące tego, na ile powojenna Wyższa Szkoła Muzyczna była kontynuatorką przedwojennego Konserwatorium.
1 kwietnia 1946 roku Konserwatorium zostało przekształcone w Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną. W czerwcu tego samego roku odbyły się wybory rektorów, prorektorów i dziekanów. Pierwszym rektorem został Zbigniew Drzewiecki, prorektorem Roman Palester, a dziekanami Stefania Łobaczewska, Jan Hoffman, Bronisław Romaniszyn i Stanisław Wiechowicz. Uczelnia zyskała aulę „Florianka”. W gronie profesorów znaleźli się m.in. Józef Chwedczuk, Maria Dziewulska, Aleksander Frączkiewicz, Stefan Kisielewski, Artur Malawski, Helena Ottawowa, Roman Palester, Adam Rieger, Bronisław Rutkowski, Ada Sari, Ludwik Stefański, Henryk Sztompka, Eugenia Umińska oraz Helena Zboińska. Wśród pierwszych absolwentów byli Stanisław Skrowaczewski, Waldemar Maciszewski i Regina Smendzianka. W 1957 roku powołano siedem katedr.
Uczelnie artystyczne były jednak narażone na presję ideologiczną. W 1949 roku na poznańskim Zjeździe Uczelni Artystycznych minister kultury Włodzimierz Sokorski przedstawił założenia realizmu socjalistycznego, z czym sprzeciwił się profesor krakowskiej uczelni Stefan Kisielewski. W wyniku tego został on natychmiastowo zwolniony z pracy i nigdy więcej nie powrócił do szkolnictwa.
Akademia Muzyczna
W 1972 roku rektorem został Krzysztof Penderecki, co uznano za „pokoleniową wymianę warty”. Utworzono nowoczesne Studio Muzyki Elektroakustycznej pod kierunkiem Józefa Patkowskiego. W 1979 roku uczelnia zmieniła nazwę na Akademię Muzyczną.
W 1988 roku Rada Państwa odznaczyła uczelnię Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Od 1 stycznia 2021 roku, na mocy ustawy z dnia 27 listopada 2020 roku, jej patronem został Krzysztof Penderecki.
Wydziały
I – Wydział Twórczości, Interpretacji i Edukacji Muzycznej
II – Wydział Instrumentalny
III – Wydział Wokalno-Aktorski
Jednostki ogólnouczelniane i międzywydziałowe
Biblioteka Główna
Międzywydziałowe Studium Pedagogiczne
Ogólnouczelniany Zespół Dydaktyczny Języków Obcych
Kampusy i budynki uczelniane
Dawne
W latach 1906–1914 Konserwatorium mieściło się w secesyjnym gmachu Teatru Starego, a podczas I wojny światowej przeniesiono je do kamienicy przy al. Krasińskiego. Dopiero w 1921 roku wrócono do siedziby przy Placu Szczepańskim. Rok akademicki 1946/1947 rozpoczęto na ulicy Basztowej 8 i 9. W 1948 roku siedzibę przeniesiono na ul. Warszawską 24, a w 1951 roku do gmachu przy Bohaterów Stalingradu 3 (obecnie ul. Starowiślna), będącego własnością Sióstr Urszulanek.
Obecna
Dopiero w 1993 roku uczelnia uzyskała nowy gmach przy ulicy św. Tomasza 43, dawną siedzibę KW PZPR. Najważniejsze wydarzenia w życiu uczelni odbywają się w gmachu starego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka”, którego reprezentacyjna część została pozyskana w 1956 roku. Znajdują się tam arkadowe krużganki, podłużny westybul, dawna sala obrad (obecnie Sala Koncertowa im. Bronisława Rutkowskiego) oraz tzw. Sala Senacka. W 2020 roku Akademia wzbogaciła się o dodatkowy budynek przy ul. Potebni 7, zakupiony od Gminy Kraków. Dom Studencki uczelni mieści się przy ul. Przemyskiej 3.
Widok z tarasu szóstego piętra budynku Akademii, gdzie znajduje się restauracja z panoramą na centrum Krakowa, został uwieczniony w filmie Juliusza Machulskiego „Vinci”.
Ludzie związani z Akademią
Poczet rektorów
Konserwatorium Muzyczne (od 1888 do 1946)
Władysław Żeleński (1888–1921)
Wiktor Barabasz (1921–1928)
Michał Julian Piotrowski (1929–1938)
Bolesław Wallek-Walewski (1938–1939)
Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna (od 1946 do 1987)
Zbigniew Drzewiecki (1946–1952)
Stefania Łobaczewska (1952–1955)
Bronisław Rutkowski (1955–1964)
Eugenia Umińska (1964–1966)
Jan Hoffman (1966–1969)
Józef Chwedczuk (1969–1972)
Krzysztof Penderecki (1972–1987)
Akademia Muzyczna (od 1979)
Krystyna Moszumańska-Nazar (1987–1993)
Marek Stachowski (1993–1999)
Barbara Świątek-Żelazna (1999–2002)
Marek Stachowski (2002–2004)
Stanisław Krawczyński (2004–2012, 2016–2020)
Zdzisław Łapiński (2012–2016)
Wojciech Widłak (2020-2024)
Obecne władze
Rektor: prof. dr hab. Mariusz Sielski
Prorektor ds. kształcenia i współpracy międzynarodowej: dr hab. Piotr Różański
Prorektor ds. artystycznych i naukowych: prof. dr hab. Piotr Lato
Prorektor ds. studentów i promocji: dr Maria Wilczek-Krupa
Znani absolwenci
Wśród znanych absolwentów, którzy nie podjęli pracy dydaktycznej w macierzystej uczelni, znajdują się:
Elżbieta Towarnicka (1978)
Halina Czerny-Stefańska (1950)
Marek Drewnowski (1973)
Adam Harasiewicz (1957)
Adam Kopyciński
Kazimierz Kord (1961)
Paweł Kapuła
Juliusz Łuciuk (1955 teoria, 1956 kompozycja)
Władysława Markiewiczówna (1920)
Irena Pfeiffer (1952)
Bartosz Chajdecki
Tomasz Stańko
Abel Korzeniowski
Stanisław Skrowaczewski
Piotr Orzechowski
Zygmunt Konieczny
Krakowska Akademia Muzyczna jest jedyną uczelnią w Polsce, której absolwenci zdobyli tytuł zwycięzców Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina – Halina Czerny-Stefańska oraz Adam Harasiewicz. Dwoje absolwentów pełniło również funkcje Ministrów Kultury: Joanna Wnuk-Nazarowa (1997–1999) i Andrzej Zieliński (2001).
Pracownicy uczelni
Dawni
Na liście nie są ujęci rektorzy.
Obecni
Doktorzy honoris causa
1994 – Krzysztof Penderecki
1997 – Paul Sacher
2001 – Mieczysław Tomaszewski
2003 – Helmuth Rilling
2005 – Peter-Lukas Graf
2007 – Krystyna Moszumańska-Nazar
2008 – Henryk Mikołaj Górecki
2013 – Paul Badura-Skoda
2015 – papież Benedykt XVI
2016 – Kaja Danczowska
2017 – Iwan Monighetti
2022 – Anne-Sophie Mutter
Działalność naukowa i kulturalna
Kompozytorzy związani z Akademią, na czele z Krzysztofem Pendereckim, są określani jako krakowska szkoła kompozytorska; działalność naukowa teoretyków związanych z Mieczysławem Tomaszewskim nosi miano krakowskiej szkoły teoretycznej.
Wydarzenia
Ważnymi wydarzeniami w kalendarzu miasta, związanymi z Akademią, są Dni Muzyki Organowej (od 1965), Międzynarodowy Festiwal Perkusyjny (od 2003), Letnia Akademia Muzyczna (od 1999) oraz Międzynarodowy Konkurs Fletowy (od 1999). Organizowane są także liczne międzynarodowe sympozja i seminaria teoretyczne oraz wykonawcze, takie jak XI International Congress on Musical Signification (2010).
Od 1995 roku co roku przyznawana jest nagroda Excellence in teaching, ufundowana przez małżeństwo prof. Ray i Ruth Robinsonów z USA.
Współpraca międzynarodowa
W 1986 roku Akademia nawiązała współpracę z Międzynarodową Akademią Bachowską ze Stuttgartu, kierowaną przez prof. Helmutha Rillinga, późniejszego doktora honoris causa krakowskiej uczelni.
W ramach programu Socrates-Erasmus podpisano około 60 umów bilateralnych z innymi uczelniami muzycznymi na całym świecie. Akademia jest również członkiem międzynarodowych stowarzyszeń:
ABAM – Związek Bałtyckich Akademii Muzycznych,
CEEPUS – Środkowoeuropejski Program Studiów Uniwersyteckich,
AEC – Europejskie Stowarzyszenie Konserwatoriów.
Zobacz też
Katedra Fortepianu Akademii Muzycznej w Krakowie
Przypisy
Bibliografia
Akademia Muzyczna w Krakowie, red. T. Malecka, M. Szlezer. Kraków 2004. ISBN 83-87182-53-2.
120 lat Akademii Muzycznej w Krakowie, red. L. Polony. Kraków 2007. ISBN 978-83-87182-74-8.
Tadeusz T. Przybylski, Z dziejów nauczania muzyki w Krakowie od średniowiecza do czasów współczesnych, Kraków: Musica Iagellonica, 1994, ISBN 83-7099-006-1, OCLC 169875834. Brak numerów stron w książce
Linki zewnętrzne
Strona oficjalna