Akademia Hanlin
Akademia Hanlin (Hanlin Yuan) to jedna z najwyższych instytucji edukacyjnych oraz państwowych w cesarskich Chinach, działająca od czasów dynastii Tang do Qing. Łączy w sobie funkcje ciała doradczego, think tanku, redakcji naukowej i biura prawnego. Do Akademii przyjmowani byli uczeni konfucjańscy, którzy zdobyli najwyższy stopień jinshi w egzaminach urzędniczych. Wiele z tych osób osiągało później najwyższe stanowiska w biurokracji imperialnej, na przykład Wielkiego Kanclerza. Nazwa „Hanlin” może być tłumaczona jako „Akademia Lasu Pędzli”, co odnosi się do narzędzi używanych do pisania.
Historia i założenie
Akademia została założona przez cesarza Tang Xuanzonga w 738 roku jako ciało doradcze, mające na celu proponowanie rozwiązań dla problemów cesarstwa oraz wspieranie cesarza w codziennym rządzeniu. Dzięki temu formalnie zorganizowano grupę doradców, którzy służyli cesarzom Tang od początku dynastii. W skład tzw. daizhao („oczekujących poleceń”) wchodzili uczeni specjalizujący się w pismach klasycznych, alchemicy, kapłani taoistyczni i buddyjscy, wróżbici, szamani, kaligrafowie, malarze, lekarze, astrologowie, a także pisarze i poeci, tacy jak Li Bai czy Bai Juyi.
Rola Akademii w dynastii Tang
W początkowym okresie Akademia mieściła się w wewnętrznym pałacu cesarskim, co zapewniało jej członkom bliski kontakt z dworem cesarskim. Do ich zadań należało przygotowywanie projektów edyktów cesarskich oraz doradzanie cesarzowi. Około 40% członków Akademii zdobyło tytuł Wielkiego Kanclerza. W drugiej połowie dynastii Tang zaczęto rekrutować do Akademii uczonych z najlepszymi wynikami w egzaminach urzędniczych.
Okres Song
W czasach dynastii Song akademicy nadal przygotowywali edykty, ale przekształcili się z prywatnych doradców cesarza w część regularnego, hierarchicznego korpusu urzędniczego. Akademia, znana jako Hanlin Xueshi Yuan, pozostała w prywatnym pałacu cesarskim, a ponad połowa akademików z czasem osiągała wysokie stanowiska kanclerzy.
Rozwój w innych państwach
Instytucja ta okazała się na tyle istotna, że północne, pół-chińskie państwa również zakładały swoje własne akademie. Na przykład, państwo Liao powstało po 947 roku (w XI wieku akademicy tamtejsi m.in. tłumaczyli chińskie klasyki na język kitański), a Xixia w 1161 roku. Również mongolska dynastia Yuan utrzymała ten urząd, a Kubilaj-chan zatwierdził nawet utworzenie specjalnego biura do kompilacji oficjalnych historii wcześniejszych dynastii. W czasach tej dynastii istniały równolegle dwie akademie: Mongolska Akademia Hanlin (Menggu Hanlin Yuan), co było typowe dla podwójnej struktury rządowej, która łączyła Mongolów i Chińczyków. Mongolska Akademia odgrywała ważną rolę jako centrum tłumaczeń ważnych dokumentów rządowych z chińskiego na mongolski i odwrotnie.
Akademia w czasach Ming
W okresie dynastii Ming Akademia Hanlin przekształciła się w formalną instytucję, w której członkowie mieli ściśle określone zadania, takie jak przygotowywanie projektów edyktów, nauczanie książąt z rodziny cesarskiej, kompilowanie oficjalnych kronik historycznych oraz pomoc cesarzom w ich studiach. Cesarze Ming w mniejszym stopniu polegali na konfucjańskiej biurokracji, a bardziej na osobistych sekretarzach i eunuchach. Wiele sekretarzy wywodziło się z akademików, co powodowało napięcia pomiędzy Akademią a wykonawczą częścią aparatu państwowego.
Akademia w dynastii Qing
Dynastia Qing przejęła model akademii z dynastii Ming. Rekrutowano do niej uczonych z trzech najwyższych poziomów egzaminacyjnych, jinshi. Absolwenci najwyższego poziomu automatycznie otrzymywali stanowiska redaktorów wyższego (xiuzhuan) i niższego szczebla (bianxiu), natomiast osoby z niższych poziomów dostawały stanowiska asystentów (shujishi), które po trzech latach doświadczenia mogły być awansowane (system ten był już stosowany w czasach Ming). Również w tym okresie Akademia służyła jako rezerwuar kadr dla najwyższych urzędów, takich jak Sekretariat Cesarski oraz najbliżsi doradcy i kanclerze cesarscy. Wśród najbardziej znanych akademików qingowskich znajdują się m.in. Lin Zexu, Zeng Guofan oraz Zhang Zhidong.
Zniszczenia w 1900 roku
W 1900 roku część ogromnej biblioteki Akademii została zniszczona przez pożar, który wznieśli bokserzy, próbując podpalić sąsiadującą dzielnicę ambasad. Po przybyciu odsieczy, biblioteka została obrabowana przez siły interwencyjne.
Przypisy
Bibliografia
Denis Crispin Twitchett, Herbert Franke: Cambridge History of China. Volume 6. Alien regimes and border states. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. ISBN 0-521-24331-9.