Akademia Chełmińska (łac. Academiae Culmensis) to historyczna instytucja edukacyjna, która obecnie funkcjonuje jako Szkoła Podstawowa nr 2 w Chełmnie.
Historia
W 1386 roku, na prośbę Zakonu Krzyżackiego, papież Urban VI wydał przywilej dotyczący powołania Akademii, mającej działać jako filia Akademii Bolońskiej. Niemniej jednak, nie rozpoczęła ona swojej działalności. W 1434 roku cesarz Zygmunt Luksemburski wydał nowy akt fundacyjny, ale również nie przyniósł on rezultatu w postaci powstania uczelni. Dopiero w 1473 roku zaczęła funkcjonować katolicka schola paticularis (szkoła średnia), zarządzana przez Braci Wspólnego Życia, którzy przybyli z Niderlandów. Szkoła ta była prowadzona przez Braci, którzy jednocześnie opiekowali się największą parafią oraz kościołem w Chełmnie, farą chełmińską, aż do 1539 roku.
W 1554 roku powstało gimnazjum protestanckie. Jednakże, z powodu sporów wyznaniowych oraz braku funduszy od miasta, które zarządzali katoliccy biskupi, gimnazjum zakończyło swoją działalność.
W 1692 roku, z inicjatywy biskupa Małachowskiego, rozpoczęto organizację gimnazjum akademickiego składającego się z siedmiu klas. Nauczaniem zajęli się klerycy i misjonarze św. Wincentego à Paulo, a szkoła zyskała miano Akademii Chełmińskiej. Gimnazjum wzorowało się na organizacji Gimnazjum Nowodworskiego w Krakowie oraz Gimnazjum Lubrańskiego w Poznaniu. W 1756 roku gimnazjum nawiązało współpracę z Akademią Krakowską, a w 1758 roku stało się autonomiczną kolonią akademicką, zarządzaną przez Radę Miasta Chełmna. Od tego momentu w Akademii na stałe wykładali profesorowie z Krakowa. W tym samym roku zmieniono również nazwę Akademii z SIGILLUM ANTIQUISSIMAE ACADEMIAE CULMENSIS FILIAE BONONIENSIS na SIGILLUM INLCYTAE ACADEMIAE CULMENSIS. W instytucji tej prowadzone były dwa kursy uniwersyteckie: filozofia oraz prawo. W celu dostosowania budynku do potrzeb dydaktycznych, został on rozbudowany.
Akademia Chełmińska była w XVIII wieku uważana za jedną z najważniejszych uczelni w I Rzeczypospolitej, przyciągając studentów z wszystkich województw i stanów. W 1779 roku z powodu nacisków ze strony władz pruskich, które nastąpiły po I rozbiorze, zerwano kontakty z Akademią Krakowską, co doprowadziło do upadku Akademii Chełmińskiej w 1818 roku.
Na jej miejsce powstało pruskie gimnazjum, w którym językami wykładowymi były polski i niemiecki.
W druga połowa XIX wieku barokowy budynek Akademii został pozbawiony dwóch pięter i przebudowany w stylu klasycystycznym.
Na przełomie XX i XXI wieku w budynku Akademii mieściło się Gimnazjum nr 1 im. Akademii Chełmińskiej.
Zobacz też
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie
Przypisy
Bibliografia
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2001, t. 1, s. 243, ISBN 83-01-13357-0; t. 1-30, ISBN 83-01-13443-7; t. 5.
Z. Nowak, Dzieje tzw. Akademii Chełmińskiej, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 183-200.