Akacje kwitną (oryg. tyt. jidysz Akacjes blien / אַקאַציעס בליִען) to zbiór literackich montaży stworzony w języku jidysz przez Deborę Vogel, lwowiankę, który po raz pierwszy został wydany w 1935 roku.
Rok później ukazał się autorski przekład tego zbioru na język polski. W 2006 roku krakowska wydawnictwo „Austeria” opublikowało Akacje kwitną, będące pierwszym powojennym wydaniem dzieł Vogel. Publikacja została wzbogacona o dodatkowe utwory Debory Vogel, napisane w jidysz, które wcześniej nie były publikowane. Książka została zilustrowana pracami Henryka Strenga, a posłowie i tłumaczenia przygotowała Karolina Szymaniak.
Treść
Zbiór opowiadań, określany jako „montaże” przez Deborę Vogel, powstał nie tylko w wyniku (dziś zaginionej) korespondencji z Brunonem Schulzem, ale przede wszystkim dzięki jej własnym, unikalnym teoriom estetycznym. Montaż miał być nową formą literacką, która umożliwiłaby uchwycenie doświadczenia nowoczesności. Vogel dążyła do nadania swoim tekstom cech gazetowego reportażu, tworząc kompozycje złożone z szybkich, nieprzefiltrowanych ujęć. Autorka była zafascynowana nowymi kierunkami w sztuce i literaturze, takimi jak kubizm czy konstruktywizm. Najwcześniejsze montaże stanowią próbę językowego oddania doświadczeń i formalnych osiągnięć tych prądów artystycznych. Późniejsze utwory stanowią natomiast odpowiedź na powracające w latach trzydziestych postulaty sztuki zaangażowanej i aktualnej, będąc reakcją na kryzys, którego doświadczano w ówczesnej Europie, w wymiarze kulturowym, społecznym i politycznym. Nowy realizm Vogel nie jest jednak powrotem do dawnych metod przedstawiania świata; to realizm, który przeszedł przez doświadczenie sztuki awangardowej i jest jej estetycznie bliski. Literackie eksperymenty Vogel można porównać do tego, co działo się w malarstwie tamtych czasów – m.in. w lwowskiej grupie „Artes”, do której była związana, a także zestawiać z niemieckim realizmem magicznym w nurcie Nowej Rzeczowości. W ostatnich montaży pojawia się coraz silniejsze przeczucie nadchodzącej wojny.
Bohaterowie Vogel, celowo schematyczni i przypominający manekiny, spacerują ulicami nowoczesnego miasta – zarówno prowincjonalnego Lwowa, jak i paryskiej metropolii. Pozbawieni cech indywidualnych, wykonują schematycznie kolejne czynności. Ich życie koncentruje się głównie na konsumpcyjnym wymiarze egzystencji. Nie żyją naprawdę, a jedynie, jak stwierdza Vogel, „odrabiają życie”, nie doświadczając go, lecz jedynie przechodząc przez nie. Mimo to, postacie takie jak kelnerzy, fryzjerki, ondulowane damy, robotnicy i żołnierze, stają się bardzo ludzcy, gdy oddają się namiętnemu tangu – tańcu bliskiemu zarówno miłości, jak i śmierci.
Bibliografia
Karolina Szymaniak, Być agentem wiecznej idei. Przemiany poglądów estetycznych Debory Vogel, Universitas, Kraków 2006, ISBN 83-242-0658-2 (Omówienie teorii montażu Vogel zawiera rozdział 3: Aktualność i montaż. Nowy realizm)
Małgorzata Pater, Narrator nieobecny? Struktura narracji w utworze Debory Vogel „Akacje kwitną. Montaże”. „Roczniki Humanistyczne”. 57, z. 1, s. 115–143, 2009.
Linki zewnętrzne
Tygodnik Powszechny – omówienie wznowienia tomu Akacje kwitną