AK-726

AK-726 to radziecka, podwójnie sprzężona, uniwersalna armata morska o kalibrze 76,2 mm, która była wykorzystywana na wielu okrętach od lat 60. XX wieku, głównie w marynarce ZSRR.

Historia

Rozpoczęcie prac nad nowym systemem artyleryjskim kalibru 76,2 mm, który miał służyć głównie do obrony przeciwlotniczej oraz do zwalczania celów morskich, miało miejsce w 1954 roku w biurze konstrukcyjnym CKB-7 (później przemianowanym na biuro Arsenał, pod kierownictwem P. Tiurina). Kluczowym elementem systemu stała się dwulufowa wieża artyleryjska oznaczona jako ZIF-67, w skład której wchodził także system kierowania ogniem. Nowo zaprojektowane działa zostały poddane testom w latach 1956–1957, a prototypowa wieża ZIF-67 została zbudowana w 1958 roku. Dwa typy wież były badane w warunkach morskich od grudnia 1960 do 1961 roku na dwóch korwetach projektu 159 PŁK-1 i PŁK-17, na Morzu Czarnym oraz Bałtyku. Po przeprowadzeniu tych badań zdecydowano się na wariant z uproszczonym systemem podawania amunicji, co zaowocowało rozpoczęciem produkcji wież oraz ich instalacją na nowo budowanych okrętach.

Pełny system artyleryjski AK-726, wraz z radarem kierowania ogniem MR-105, został po raz pierwszy zamontowany i przetestowany na krążowniku rakietowym „Groznyj” projektu 58 oraz na okręcie dozorowym (niszczycielu rakietowym) „Komsomolec Ukrainy” projektu 61 w 1962 roku.

System został oficjalnie wprowadzony do uzbrojenia na mocy zarządzenia ministra obrony 24 czerwca 1964 roku. Od tego momentu stał się jednym z najczęściej stosowanych systemów artyleryjskich na radzieckich okrętach, a także był eksportowany do innych krajów, w tym do Polski. Z powodu jednak ograniczonej skuteczności w zwalczaniu celów morskich z uwagi na niewielki kaliber, w latach 80. system AK-726 został zastąpiony przez system AK-100 o kalibrze 100 mm na nowo budowanych radzieckich okrętach. Produkcję wież zakończono w latach 1987–1988.

Zastosowanie

System AK-726 był używany na radzieckich okrętach następujących typów:

Krążowniki rakietowe projektu 58 (kod NATO: Kynda)
Krążowniki rakietowe projektu 1134B (kod NATO: Kara)
Krążowniki lotnicze projektu 1143 (typ Kijew, kod NATO: Kiev)
Niszczyciele rakietowe projektu 56U (po modernizacji, kod NATO: Kildin Mod)
Niszczyciele rakietowe projektu 61 (kod NATO: Kashin)
Fregaty rakietowe projektu 1135 (kod NATO: Krivak I)
Fregaty rakietowe projektu 1159 (kod NATO: Koni)
Fregaty projektu 35 (kod NATO: Mirka)
Fregaty projektu 159 (kod NATO: Petya)
Okręty desantowe projektu 1171.1 (kod NATO: Tapir)
Okręty desantowe projektu 1174 (oznaczenie NATO: Ivan Rogov)
Okręty szkolne projektu 887 (oznaczenie NATO: Smolny)
Lodołamacze patrolowe projektu 97P (oznaczenie NATO: Ivan Susanin)

Wykorzystywano go także na okrętach innych państw, takich jak:

Niszczyciel „Mărășești” (Rumunia)
Korwety typu Amiral Petre Bărbuneanu (oznaczenie NATO: Tetal I) (Rumunia)
Fregaty typu Kotor (Jugosławia)

System ten był przede wszystkim stosowany w marynarce wojennej ZSRR (później Rosji i Ukrainy), a także w Indiach, Syrii, Wietnamie, Polsce (ORP „Warszawa” (II)) oraz w innych krajach.

Opis

Część artyleryjska składa się z dwóch automatycznych armat kal. 76,2 mm umieszczonych na wspólnej lawecie. Automatyka działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Lufy są gwintowane, monoblokowe i mają przedmuchiwacz. Naboje są dostarczane po dwa przez podnośnik z magazynu pod wieżą na podajniki. W magazynach naboje ładowane są ręcznie na podnośnik. Obie lufy strzelają równocześnie. System chłodzenia luf działa na wodzie zaburtowej podczas przerw w strzelaniu. Maksymalna liczba strzałów w serii wynosi 40-45, po czym wymagane jest 3-minutowe chłodzenie. Żywotność lufy wynosi 3000 strzałów.

Wieżę można obsługiwać w trybie automatycznym, półautomatycznym lub ręcznym. Ogień kierowany jest głównie zdalnie za pomocą radaru artyleryjskiego MR-105 Turiel (ozn. NATO: Owl Screech) lub autonomicznie przy użyciu celownika optycznego Prizma. Mechanizmy wieży są napędzane elektrycznie – mogą być obsługiwane zdalnie, z wieży lub awaryjnie ręcznie. Załoga obsługująca wieżę i systemy kompleksu składa się z 9 osób (w tym 4 pod wieżą). Masa wieży wynosi 26 ton, a jej opancerzenie przeciwodłamkowe ma grubość 5 mm. Wśród wad wieży znajduje się słaba wentylacja, która zmusza do prowadzenia ognia przy otwartych drzwiach. Do zalet systemu należy celność oraz duża niezawodność. Szybkość naprowadzania wynosi: w pionie 30°/s, w poziomie 35°/s (w trybie automatycznym) lub odpowiednio około 1,2°/s i 1°/s (w trybie ręcznym). Zapas amunicji wynosi 600 nabojów na lufę (na okrętach projektu 61).

W systemie używane są dwa typy pocisków:

Przeciwlotniczy ZS-62 z radarowym zapalnikiem zbliżeniowym AR-67
Odłamkowo-zapalający OF-62 z zapalnikiem uderzeniowym WG-67

Masa ładunku wybuchowego wynosi 400 g (dla obu pocisków), a masa ładunku prochowego to 3,055 kg. Pociski te są wyposażone w samolikwidator, co ogranicza ich donośność do około 11 000 m.

Dane taktyczno-techniczne

kaliber: 76,2 mm
długość lufy: 59 kalibrów (L/59)
liczba luf: 2
liczba gwintów: 24
kąt podniesienia: -10° do +85°
szybkostrzelność: 90-107 strzałów/min (na jedną lufę)
masa pocisku: 5,9 kg
masa naboju: 12,4 kg
prędkość wylotowa: 980 m/s
donośność:

pozioma: 15,7 km (efektywna: 11 km)
pionowa: 11 km (w innych publikacjach: 13 km lub efektywna 7 km)

Przypisy

Bibliografia

W. Kostriczenko, A. Prostokiszyn: „Pojuszczije friegaty”. Bolszyje protiwołodocznyje korabli projektu 61. 1999, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 1/1999. (ros.).

Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej. 6. ISBN 83-86776-08-0.