Ajurweda

Ajurweda (dewanagari: आयुर्वेद, ang. Ayurveda) to tradycyjny system medycyny indyjskiej, który ma swoje korzenie w XII wieku p.n.e. Obecna forma ajurwedy kształtowała się pomiędzy V wiekiem p.n.e. a V wiekiem n.e. Nazwa „ajurweda” pochodzi z połączenia słów „ajuh” (sanskr. आयु āyuh) oznaczającego „życie” oraz „weda” (dewanagari वेद) tłumaczonego jako „wiedza o życiu” lub „przebieg życia”. Ajurweda zajmuje się zdrowiem fizycznym, psychicznym i duchowym, a także jest jednym z nielicznych systemów medycyny tradycyjnej, które obejmują praktyki chirurgiczne.

Światowa Organizacja Zdrowia uznaje ajurwedę (podobnie jak tradycyjną medycynę chińską) za formę nauki medycznej. Medycyna konwencjonalna, zwłaszcza zachodnia, klasyfikuje ajurwedę jako medycynę komplementarną lub pseudonaukę, ze względu na jej łączenie empirii z koncepcjami metafizycznymi. Niektórzy badacze określają ją jako system protonaukowy lub pozanaukowy.

Medycyna alternatywna

Badania laboratoryjne sugerują, że niektóre składniki stosowane w ajurwedzie mogą być użyteczne w opracowywaniu skutecznych leków. Niemniej jednak, brakuje wystarczających dowodów na ich efektywność w aktualnych terapiach medycznych. Prace organizacji Cancer Research UK nie wykazały skuteczności ajurwedy w leczeniu nowotworów ani innych schorzeń. Ponadto, organizacja ta ostrzega przed niektórymi produktami ajurwedyjskimi, które mogą zawierać niebezpieczne substancje oraz zwraca uwagę na ryzyko związane z niską kontrolą jakości ajurwedyjskich preparatów. W badaniach z 2008 roku dotyczących sprzedaży leków online ujawniono, że około 21% opatentowanych wyrobów medycznych związanych z ajurwedą produkowanych w USA i Indiach zawierało niebezpieczną ilość metali ciężkich, takich jak ołów, rtęć i arsen.

Historia

Pierwszymi znanymi lekarzami praktykującymi ajurwedę byli Ćaraka i Suszruta, którzy są autorami ważnych podręczników: Ćarakasanhita oraz Suszrutasanhita, napisanych w VII wieku p.n.e. Ćaraka koncentrował się na medycynie wewnętrznej, podczas gdy Suszruta, jako chirurg, wierzył, że ajurweda jest najskuteczniejszą metodą leczenia.

W ramach ajurwedy wyodrębniono osiem specjalizacji:

choroby wewnętrzne
chirurgia ogólna
leczenie chorób głowy i szyi
pediatria
toksykologia
nauka o afrodyzjakach
nauka o odmładzaniu
psychiatria (w tym leczenie chorób wywołanych przez złe duchy)

Teoria

Koncepcja pięciu żywiołów (panća mahabhuta)

Ajurweda zakłada, że wszystko jest zbudowane z pięciu żywiołów, nazywanych bhut („panća mahabhutas”). Wyróżnia się: eter (akaśa), powietrze (waju), ogień (agni), wodę (dźala) i ziemię (prythwi). Żywioły te występują we wszystkich elementach świata i manifestują się w różnorodny sposób oraz w zmiennym natężeniu. Żywe istoty mają dodatkowy element: pranę, która jest siłą życiową, kluczową energią odpowiedzialną za zdrowie fizyczne, psychiczne i duchowe.

Właściwości

Ajurweda przypisuje każdemu żywiołowi zestaw właściwości i cech, zwanych gunami. Można je zestawić w pary przeciwstawne, gdzie każda cecha reprezentuje skrajne końce spektrum. Wyróżnia się dziesięć par: suchy – tłusty, lekki – ciężki, ruchliwy – statyczny, szorstki – gładki, zimny – gorący, przejrzysty – zamglony, twardy – miękki, płynny – gęsty, ostry – tępy, subtelny – pokaźny.

Konstytucje

Żywioły i właściwości łączą się w konstytucje zwane doszami, które odzwierciedlają naturę danej jednostki. Ajurweda wyróżnia trzy dosze: vata, pitta i kapha. Vata, składająca się z powietrza, reguluje ruchy ciała oraz układ nerwowy; jej zaburzenia mogą prowadzić do bezsenności i niepokoju. Pitta kontroluje metabolizm i ciepło, a jej nierównowaga może wywoływać złość oraz problemy trawienne. Kapha wzmacnia strukturę ciała, a jej nadmiar może powodować otyłość i ospałość. Wszystkie trzy dosze są obecne w każdej jednostce, jednak w różnych proporcjach, które ajurweda określa jako pierwotną konstytucję, czyli prakriti.

Prana

Prana, co w sanskrycie oznacza „oddech”, jest postrzegana jako siła podtrzymująca życie oraz energia witalna, będąca podstawą ajurwedy i jogi. Prana przepływa przez subtelne kanały zwane nadi, podtrzymując życie w ciele i umyśle.

Agni

Agni to ogień trawienny, który umożliwia prawidłowe trawienie pokarmów i zapewnia, że wszystkie składniki odżywcze trafiają do tkanek. Dzięki niemu umysł zyskuje moc, aby osiągnąć wewnętrzne piękno poprzez inteligencję i dyscyplinę. Agni ma również zdolność oczyszczania organizmu z toksyn i produktów przemiany materii.

Terapia oczyszczająca (panća karma)

Panća karma dosłownie oznacza „pięć działań oczyszczających”. Terapia ta służy głębokiemu oczyszczeniu organizmu z nieczystości oraz odżywieniu tkanek, co przyczynia się do poprawy zdrowia i redukcji oznak starzenia. Dzięki niej ciało zyskuje witalność, a dosze osiągają równowagę, co sprzyja dobremu zdrowiu oraz harmonii. Pięć działań oczyszczających w ramach panća karma to:

Wireczana – oczyszczenie przy użyciu środków przeczyszczających, mające na celu usunięcie nieczystości z jelita cienkiego.
Basti (dzieli się na niruna oraz anuwasana) – lewatywy z wywarów ziołowych lub olejowych, które oczyszczają i regulują funkcjonowanie jelita grubego.
Wamana – lewatywy oraz prowokowanie wymiotów w celu usunięcia toksyn z żołądka.
Nasja – krople do nosa stosowane w celu eliminacji toksyn z obszaru głowy.
Rakta moksza – upuszczanie krwi lub jej oczyszczanie z użyciem ziół.

W terapii oczyszczającej kluczowe są etapy przygotowania organizmu (purwa karma) oraz regeneracji (paszat karma). Purwa karma obejmuje serię zabiegów relaksacyjnych i rozgrzewających, takich jak masaże synchroniczne abhjanga, udwartana – peelingujące masaże oraz garszana – masaże jedwabnymi rękawicami. Po masażach przeprowadza się zabiegi ziołowe, które udrożniają kanały energetyczne, na przykład baspa sweda – ziołowa kąpiel parowa, nadi sweda – przykładanie wężyka z parą do wybranych punktów ciała, oraz tapa sweda – sauna lub przebywanie w pobliżu ogniska. Celem purwa karmy jest eliminacja złogów, produktów przemiany materii i toksyn z organizmu. Intensywny masaż kieruje te substancje w stronę dużych organów (np. żołądka), co pozwala na ich usunięcie podczas panća karmy.

Paszat karma następuje po panća karmie i ma na celu regenerację oraz odbudowę organizmu po intensywnym oczyszczaniu. W tym etapie kuracjusz poddawany jest łagodnym, relaksującym masażom i pije zioła wzmacniające. Dieta jest dostosowywana do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Masaże i zabiegi ajurwedyjskie

Masaż to forma terapii, która umożliwia odblokowanie kanałów energetycznych (nadi), co sprzyja prawidłowemu przepływowi energii witalnej.

Abhyanga – to element tradycyjnego ajurwedyjskiego programu oczyszczającego i odmładzającego, znanego jako panća karma. Masaż wykonuje się z użyciem dużej ilości ciepłego oleju sezamowego. W trakcie zabiegu toksyny są usuwane z ciała, a kanały energetyczne odblokowane, co umożliwia swobodny przepływ energii życiowej. Masaż abhjanga rozpoczyna się od głowy i może być wykonywany na sucho lub z użyciem oleju sezamowego, co zwiększa sprawność umysłową oraz fizyczną.

Garszana – masaż wykonywany szorstkimi rękawicami z surowego jedwabiu, działa jak peeling i jest polecany osobom z przewagą doszy kapha. W salonach kosmetycznych jest często stosowany w terapiach antycellulitowych oraz odchudzających.

Shirodhara – to masaż skoncentrowany na tzw. trzecim oku, który bardzo głęboko relaksuje i może wywoływać stan transu. Polega na powolnym polewaniu czoła (w okolicach trzeciego oka) i nasady włosów strumieniem ciepłego płynu (np. oleju ziołowego). Osoba poddana zabiegowi leży na plecach na stole do masażu, a terapeutyczny płyn spływa po głowie i włosach przez określony czas. Używa się specjalnego naczynia zawieszonego na stojaku nad głową pacjenta, aby strumień płynu spływał z wysokości 8-10 cm, w sposób ciągły, nieprzerwany i jednostajny.