Ajax (Q148)
Ajax to francuski oceaniczny okręt podwodny z czasów międzywojennych oraz II wojny światowej, będący jedną z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 28 maja 1930 roku w stoczni Arsenal de Brest w Breście, a do służby w Marine nationale wszedł w lutym 1934 roku. Działał na Atlantyku, a po zawarciu zawieszenia broni pomiędzy Francją a Niemcami, znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. Został zatopiony 24 września 1940 roku w pobliżu Dakaru przez Brytyjczyków w trakcie operacji Menace.
Projekt i budowa
Okręt Ajax został zamówiony w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1926 roku. Projekt, oznaczony jako M6, był udoskonaleniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych typu Requin. W porównaniu do poprzednich jednostek poprawiono krytykowaną niską prędkość na powierzchni oraz manewrowość. Okręt charakteryzował się dużym zasięgiem i silnym uzbrojeniem, jednak miał wady, takie jak ciasnota wnętrza, co utrudniało dostęp do zapasów prowiantu i amunicji. Konstruktorem jednostki był inżynier Jean-Jacques Roquebert.
Ajax został zbudowany w stoczni Arsenal de Brest. Stępkę okrętu położono w 1927 roku, a zwodowany został 28 maja 1930 roku. Służbę w Marine nationale rozpoczął w lutym 1934 roku, otrzymując numer burtowy Q148.
Dane taktyczno–techniczne
Okręt Ajax był dużym oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Jego całkowita długość wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra, a zanurzenie 4,7 metra. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), natomiast w zanurzeniu 2084 tony. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Schneider o łącznej mocy 6000 KM. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 17 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą. Zbiorniki paliwa mogły pomieścić 95 ton oleju napędowego. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, a czas zanurzenia wynosił 45-50 sekund. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób.
Okręt był wyposażony w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie oraz jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Dodatkowo, za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy aparat torpedowy (550 lub 400 mm). Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm M1925 L/45 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76.
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy.
Służba
W chwili wybuchu II wojny światowej, Ajax służył na Atlantyku w ramach 6. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście i był w trakcie remontu planowanego do stycznia 1940 roku. Dowódcą okrętu był w tym czasie kmdr ppor. T.F. Guimont. Na przełomie października i listopada 1939 roku, Ajax i jego towarzysz okręt Le Centaure nie zdołali zatrzymać niemieckiego statku Togo (5042 GRT), który wypłynął z Duali i 23 listopada dotarł do Hamburga. W połowie marca 1940 roku, Ajax (wraz z bliźniaczymi jednostkami Archimède, Sidi Ferruch i Bévéziers) dotarł do Halifaxu, aby wziąć udział w eskorcie konwojów atlantyckich. 24 kwietnia, podczas eskorty konwoju HX-38, na okręcie uszkodzeniu uległ kompresor powietrza, co zmusiło jednostkę do opuszczenia konwoju. Od 8 do 20 maja, okręt eskortował konwój HX-41 z Halifaxu do Liverpoolu. W czerwcu 1940 roku, Ajax przebywał w Breście, gdzie przechodził remont, a jego dowódcą nadal był kmdr ppor. T.F. Guimont. 18 czerwca, w związku z zbliżającymi się wojskami niemieckimi do portu w Breście, Ajax ewakuował się do Casablanki (razem z innymi okrętami podwodnymi).
Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami, okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. 3 września jednostka opuściła Casablankę i dotarła do Libreville. W chwili rozpoczęcia operacji Menace, Ajax przebywał w Dakarze i brał udział w obronie portu przed atakiem aliantów. 23 września 1940 roku, okręt zdołał ujść atakowi brytyjskich niszczycieli HMS Inglefield i HMS Foresight (które tego samego dnia zatopiły bliźniaczy Persée). Następnego dnia, 24 września o 7:00, płynąca na głębokości peryskopowej jednostka została dostrzeżona i poważnie uszkodzona przez samoloty z pokładu lotniskowca HMS Ark Royal. Zmuszony do wynurzenia, okręt opuściła cała załoga, licząca 5 oficerów i 56 marynarzy, która została podjęta przez niszczyciel HMS Fortune, a następnie przekazana na pancernik HMS Barham.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, OCTOBER 1939 (Part 2 of 2) Sunday 15th-Tuesday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 2 of 4) Wednesday 8th – Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th – Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 2 of 2) Sunday 15th – Monday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
