Ajatana

Ajatana – Termin w Teorii Umysłu i Karmy

Ajatana (skt. Āyatana; chiń. ru (入); kor. ip (입); jap. jū; wiet. nhâp, Trần cảnh; tyb. skje.mč’ed; także chiń. chu (處); kor. ch’ŏ (처); jap. so; wiet. xứ) to pojęcie związane z teorią umysłu oraz teorią karmy w tradycji mahajany.

Termin ten można przetłumaczyć jako sfera.

Sześć Ajatan

Sześć ajatan to sześć sfer dostępu lub podstaw poznania, które obejmują sześć organów zmysłów (nazywanych również korzeniami lub wewnętrznymi sferami – skt. indrija (indriya)), a także sześć odpowiadających im danych zmysłowych, znanych jako przedmioty zmysłów (zwane również kurzami, skt. guna) lub zewnętrznymi sferami (skt. visaya). W skład tych sfer wchodzą: oczy, uszy, nos, język, ciało oraz umysł (intelekt, manas). Odpowiednie im dane zmysłowe to: barwa-forma, dźwięk, zapach, smak, dotyk, a także postrzeganie rzeczy zewnętrznych (dharm) – co prowadzi do koordynacji danych.

Ajatany składają się z 12 elementów – 12 podstaw zmysłów: sześciu organów zmysłów, których rola przypomina drzwi (wejścia, skt. āya), przez które mogą wpłynąć wrażenia wynikające z ich interakcji z sześcioma odpowiednimi danymi zmysłowymi.

Wśród tych sześciu organów zmysłów pięć jest zewnętrznych (oczy, uszy, nos, język i ciało), a jeden, umysł, jest wewnętrzny. Zderzenie tych dwóch elementów generuje efekty takie jak widzenie i inne formy poznania. Na przykład, oko dostrzega kolor i kształt, a ucho rejestruje dźwięk.

Funkcję organów zmysłowych można uznać za aktywny element, który umożliwia postrzeganie rzeczy, zjawisk itd.

Czasami termin ten używa się wyłącznie w kontekście przedmiotów zmysłów, odnosi się wtedy do sześciu ajatan – skt. ṣadāyatana.

Tabela 12 Ajatan

Poniższa tabela przedstawia 12 ajatan:

12 ajatan – skt dvadaśāyatanam; chiń. shierchu (十二處); kor. sibich’ǒ (십이처); jap. jūniso; wiet. thập nhị xứ
6 ajatan – skt. ṣadāyatanam; chiń. liuchu (六處); kor. yukch’ǒ (륙처); jap. rokuso; wiet. lục xứ