Aizanoi

Aizanoi (w starożytnej grece: Αἰζανοί, w łacinie: Aezani) to starożytne miasto znajdujące się w zachodniej części Anatolii, które odgrywało kluczową rolę w północnej Frygii w czasach rzymskich. Obecnie stanowi stanowisko archeologiczne w tureckiej prowincji Kütahya, w dystrykcie Çavdarhisar.

Miasto zostało odkryte w 1824 roku przez europejskich podróżników i jest znane z doskonale zachowanej świątyni Zeusa, teatru oraz hali targowej.

W 2012 roku Aizanoi zostało umieszczone na tureckiej liście informacyjnej UNESCO, co oznacza, że Turcja planuje rozważyć jego zgłoszenie do światowego dziedzictwa UNESCO.

Położenie

Aizanoi usytuowane było w regionie Frygii w Azji Mniejszej, około 40 km na południowy zachód od Cotiaeum, 25 km na północny wschód od Cadi oraz 40 km na północny zachód od Appii. Miasto leżało nad rzeką Penkalas.

Obecnie jest to stanowisko archeologiczne w tureckiej prowincji Kütahya, w dystrykcie Çavdarhisar. Znajduje się na płaskowyżu na wysokości około 1000–1050 m n.p.m. Przez około pół roku ruiny rzymskich budowli są przykryte półmetrową warstwą śniegu.

Historia

Najstarsze odkryte fragmenty ceramiki pochodzą z późnohellenistycznego i wczesnorzymskiego okresu.

W 184 roku p.n.e. miasto zostało zdobyte przez Eumenesa II, króla Bitynii, a następnie przyłączone do królestwa Pergamonu. Rzymianie zdobyli Aizanoi w 133 roku p.n.e., a miasto stało się kluczowym ośrodkiem w północnej Frygii. Okres największego rozkwitu Aizanoi przypada na II wiek n.e., kiedy to funkcjonowało jako dynamiczne centrum transportu i handlu zbożem, winem oraz wełną. W tym czasie zbudowano tam m.in. teatr, stadion, łaźnie oraz nekropolię.

W okresie wczesnego Bizancjum Aizanoi stało się siedzibą biskupa, jednak po VII wieku straciło na znaczeniu. W średniowieczu wzgórze świątynne przekształcono w fortecę, która służyła Seldżukom.

Stanowisko archeologiczne

Miasto zostało ponownie odkryte przez europejskich podróżników w 1824 roku, a jego identyfikacja jako Aizanoi miała miejsce w latach 1830–1840. W 1926 roku rozpoczęto wykopaliska prowadzone przez Niemiecki Instytut Archeologiczny.

W większości zachowane ruiny pochodzą z okresu rzymskiego. Wśród odkryć znajdują się m.in. świątynia Zeusa, zespół stadionu i teatru, hala targowa (macellum), dwie nekropole, mosty, tama, odeon oraz rzymskie łaźnie.

Świątynia Zeusa

Głównym zabytkiem jest jedna z najlepiej zachowanych świątyń Zeusa na świecie. Zgodnie z lokalną legendą, Zeus miał urodzić się w pobliżu, w jaskini Steunos nad rzeką Penkalas. Inskrypcje na budowli sugerują, że świątynia została wzniesiona za panowania cesarza Hadriana, pomiędzy rokiem 125 a 145 n.e.

Świątynia znajduje się na wzgórzu, a poniżej niej znajdują się krypty. Gmach składa się z pronaosu, naosu i opistodomosu. Dzięki układowi kolumn – dwa rzędy kolumn otaczające świątynię, z kolumnami drugiego rzędu wtopionymi w ściany budynku – świątynia należy do typu pseudodipteros. Do dziś zachowało się 16 kolumn, co czyni ją najlepiej zachowanym obiektem tego typu w porządku jońskim w Anatolii.

Przed głównym budynkiem znajduje się akroterion, na którym wschodnia część przedstawia popiersie Zeusa, a zachodnia popiersie kobiece, prawdopodobnie frygijskiej bogini płodności Kybele.

Macellum

Na prawym brzegu rzeki odkryto w 1971 roku pozostałości okrągłej budowli o średnicy 14 m, która najprawdopodobniej była krytym targowiskiem rzymskim, znanym jako macellum. Na wewnętrznych ścianach zachował się spis cen datowany na 302 rok, będący kopią edyktu cen maksymalnych ustanowionych przez cesarza Dioklecjana.

Zespół stadionu i teatru

Zespół stadionu, zbudowanego obok teatru, znajduje się w północnej części starożytnego miasta. Stadion mógł pomieścić 13,5 tys. osób, a teatr 20 tys. widzów.

Zobacz też

świątynia Zeusa Olimpijskiego w Atenach

Przypisy

Bibliografia

Hornblower, Simon i Antony Spawforth, Esther Eidinow: The Oxford Classical Dictionary. Oxford: OUP, 2012. ISBN 978-0-19-954556-8. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).

Permanent Delegation of Turkey to UNESCO: Aizanoi Antique City. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).

Stillwell, Richard: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton University Press, 2017. ISBN 978-1-4008-8658-6. [dostęp 2021-12-03]. (ang.).