Aital Witoszyński (urodzony 25 października 1846 w Wołczy Dolnej, zmarły 9 czerwca 1913 w Sanoku) był prawnikiem, urzędnikiem oraz burmistrzem Sanoka.
Życiorys
Był Rusinem, synem Piotra Witoszyńskiego, greckokatolickiego księdza, oraz Antoniny z domu Nosalewicz.
Pełnił funkcję naczelnika filii banku, a 12 lipca 1875 Rada Miejska w Sanoku uznała go za przynależnego do gminy Sanok. Prowadził kancelarię adwokacką i 31 maja 1879 został wybrany na członka rady zawiadowczej stowarzyszenia urzędników w Sanoku. Był radnym miejskim Sanoka (trzecia kadencja 1875, czwarta kadencja 1878 – w obu przypadkach jako asesor). Po ustąpieniu Jana Zarewicza, 15 maja 1879, Witoszyński został zastępcą burmistrza Sanoka, Cyryla Jaksa Ładyżyńskiego. Po wyborach w 1881 roku został radnym, a w kolejnych wyborach, 18 listopada 1884 (ponownie jako asesor i zastępca Ładyżyńskiego), był radnym w latach 1887, 1889, 1890, 1891, 1892, 1893, 1894 oraz 1895. Jako zastępca przewodniczył obradom Rady Miasta i pełnił rolę sprawozdawcy. Na jego wniosek w 1886 roku Henryk Kieszkowski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. W 1887 roku dołączył do komisji rady miejskiej, która miała na celu zakup gruntu i stworzenie cmentarza w Sanoku (w skład komisji weszli również Franciszek Bem i Józef Rynczarski). Był członkiem dyrekcji założonego w 1886 roku w Sanoku stowarzyszenia spożywczego o nazwie Okrużnaja Narodnaja Torhowla. Od około 1898 roku pełnił funkcję asesora ze stanu kupieckiego do senatu dla spraw handlowych przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku. 25 marca 1895 roku został prezesem wydziału Towarzystwa Muzyki Ochotniczej w Sanoku.
Po śmierci Ładyżyńskiego, na przełomie 1897/1898, w czasie wakatu na stanowisku burmistrza, był jednym z dwóch zastępców, obok Pawła Hydzika. Wybory z 1897 roku zostały unieważnione, a 22 grudnia 1898 roku Witoszyński został wybrany burmistrzem Sanoka (jego zastępcami byli Artur Goldhammer i Feliks Giela). W 1903 roku ponownie objął urząd burmistrza, a jego zastępcą został Feliks Giela.
W czasie jego kadencji jako burmistrza:
- podjęto decyzję o budowie koszar wojskowych, a także poszerzono granice miasta,
- wytyczono nowe ulice,
- otwarto Szkołę Wydziałową w 1899 roku,
- kontynuowano tworzenie parku miejskiego,
- wsparto finansowo budowę Pomnika Tadeusza Kościuszki (zakup i odstąpienie terenu na obecnym placu św. Jana), odsłoniętego w 1902 roku,
- otwarto fabrykę rur betonowych, płyt chodnikowych i krawężników,
- wydano zgodę na budowę łaźni rytualnej dla ludności żydowskiej,
- powołano Kasa Oszczędności, która 18 grudnia 1903 roku została nazwana Komunalną K.O. Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka,
- zbudowano nową targowicę (teren obecnej ul. Orzeszkowej),
- rozbudowano rzeźnię miejską, umożliwiając jej wykorzystanie przez Żydów do uboju rytualnego,
- w 1902 roku, dla uczczenia bitwy pod Grunwaldem, przemianowano ulicę Lwowką na Jagiellońską (nazwa ta obowiązuje do dziś).
11 października 1899 roku został wybrany do C. K. Rady Szkolnej Okręgowej jako delegat miasta Sanoka i zasiadał tam w kolejnych latach. W sierpniu 1900 roku dołączył do komitetu mieszczańskiego w Sanoku, który zajmował się wyborami do Sejmu Krajowego Galicji. 11 lutego 1904 roku nowa rada ponownie wybrała go na burmistrza. Był również urzędnikiem Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku, a do lipca 1904 roku członkiem dyrekcji tego towarzystwa. 28 grudnia 1904 roku grupa niezadowolonych radnych złożyła wniosek o powołanie komisji do zbadania informacji o rzekomych nadużyciach burmistrza. Dotyczyło to zaniedbań w operacjach wekslowych w Komunalnej Kasie Oszczędności, której był dyrektorem. Wynik prac komisji częściowo potwierdził zasadność stawianych zarzutów. Z nieznanych powodów Witoszyński nie był obecny podczas wizyty biskupa Józefa Sebastiana Pelczara w mieście, która miała miejsce w dniach 22-23 października 1904 roku. 14 lutego 1905 roku Aital Witoszyński złożył dymisję z urzędu burmistrza. Wówczas nie udało się wybrać jego następcy, a funkcje zastępców burmistrza pełnili Feliks Giela oraz Natan Nebenzahl.
25 lutego 1905 roku zapadł wyrok sądowy w sprawie wytoczonej przez Witoszyńskiego przeciw Adamowi Pytlowi o obrazę czci (21 grudnia 1904 roku Pytel stwierdził, że delegat towarzystw gospodarczo-zarobkowych Garczyński, badając stan księgi Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku, uznał, że Witoszyński jako urzędnik tej instytucji dopuścił się kradzieży; w ramach procesu potwierdzili to świadkowie), w którym sąd uniewinnił Pytla. Zasiadał w Radzie c. k. powiatu sanockiego, gdzie był wybrany z grupy gmin miejskich, pełnił mandat w kolejnych latach, a przejściowo (około 1897 roku) sprawował funkcję zastępcy członka wydziału powiatowego. Ponownie wybrany w 1903 roku z grupy gmin miejskich, pełnił funkcję zastępcy członka wydziału powiatowego. Jeszcze raz został wybrany w 1907 roku z grupy gmin miejskich, pełnił funkcję zastępcy członka wydziału powiatowego.
W 1891 roku został członkiem korespondentem Izby Handlowo-Przemysłowej we Lwowie. Był również członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego oraz członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W 1896 roku zasiadał w komitecie Kolonii Rymanowskiej.
Jego żoną była Matylda z domu Reck (1856-1917). Mieli syna Romana (ur. 1874, absolwent C. K. Gimnazjum Męskiego w Sanoku oraz studiów prawa, podoficer C. K. Armii, urzędnik, adwokat, od 1903 roku żonaty z Marią Tomek, córką radcy C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku, Ferdynanda Tomka) oraz córkę Jadwigę Marię (1876-1948, znaną również jako Maria Jadwiga). Córka od 1899 roku była żoną dr. Teodozego Hubricha, radcy C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku, radnego miasta Buczacza, który zmarł w Sanoku na krótko przed 23 stycznia 1901 roku. W 1905 roku wyszła ponownie za mąż, za prawnika dr. Tadeusza Malawskiego, który później sprawował urząd burmistrza Sanoka w latach 1929-1934.
Aital Witoszyński został pochowany na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku (później w tym miejscu spoczął Tadeusz Malawski).
Przypisy
Bibliografia
Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Aital Witoszyński. „Tygodnik Sanocki”, s. 4, nr 32 (196) z 11 sierpnia 1995.
Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce.
Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 101–103. ISBN 83-909787-0-9.
Edward Zając, Postawił na obronność, Tygodnik Sanocki, nr 2 (583) z 10 stycznia 2003, s. 7.
Aital Witoszyński – biogram na stronie Towarzystwa Gimnastecznego „Sokół” w Sanoku.
Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Burmistrzowie Sanoka (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, naczelnicy). „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 340, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
Z Sanoka. „Kurjer Lwowski”. 59, s. 4, 28 lutego 1905.