Airbus A330 MRTT

Airbus A330 MRTT

Airbus A330 MRTT (Multi Role Tanker Transport) to powietrzny tankowiec oraz wojskowy samolot transportowy, który został zaprojektowany na podstawie samolotu pasażerskiego Airbus A330-200. Jest wykorzystywany przez takie kraje jak: Wielka Brytania, Francja, Australia oraz inne państwa w ramach NATO. Zyskał również różne oznaczenia, takie jak: KC-30, Voyager oraz Phénix.

Historia

Głównym powodem stworzenia tego samolotu było zapotrzebowanie wielu krajów na nowe samoloty tankujące oraz dominacja firmy Boeing, która prowadziła prace nad modelem Boeing KC-767, opartym na cywilnym Boeingu 767-200ER. Model ten był proponowany jako zastępstwo dla 50-letnich KC-135 Stratotanker oraz równie starych Boeing 707, które były używane przez wiele krajów.

W 2001 roku Airbus pracował nad modelem A310 MRTT dla Niemiec i Kanady, kiedy Japonia zdecydowała się na wybór Boeinga KC-767J. Większy i popularniejszy w Japonii Boeing miał przewagę nad oferowanym wówczas A310. W 2002 roku Włochy zamówiły cztery KC-767A jako zastępstwo dla swoich Boeing 707T/T.

W odpowiedzi na te wydarzenia, Airbus postanowił stworzyć nową, konkurencyjną cysternę opartą na swoim nowoczesnym i najlepiej sprzedającym się w swojej klasie A330-200. Od tego momentu Airbus oferował znacznie większy samolot, który mógł pomieścić o 20 ton paliwa więcej niż jego konkurent, a także posiadał bardziej nowoczesną konstrukcję. W latach 2004-2009 Airbus był wybierany w przetargach na samoloty tankujące, konkurując z Boeingiem w Wielkiej Brytanii (2004), Australii (2004), Zjednoczonych Emiratach Arabskich (2007), Arabii Saudyjskiej (2008) oraz USA (2008), a także rywalizując z Ił-78 w Indiach (2009). Zakup w Indiach nie doszedł do skutku z powodu braku porozumienia w kwestii kosztów. Również USAF anulował wybór A330 MRTT (przemianowanego na Northrop Grumman KC-45A), który wygrał pierwotny konkurs KC-X, głównie z powodu protestów ze strony Boeinga oraz nacisków politycznych. Ostatecznie przetarg w 2011 roku na 179 cystern dla USAF wygrał Boeing, a jego samolot oznaczono jako KC-46 Pegasus. W tym czasie Airbus startował z ofertą przez amerykańską filię EADS, ponieważ Northrop Grumman wycofał się w proteście przeciwko nowym kryteriom z 2009 roku, które faworyzowały mniejsze samoloty. Na potrzeby rozwoju KC-45 Airbus zakończył budowę jednego A330, który po skasowaniu programu pozostał u producenta i w 2012 roku był oferowany Australii.

31 października 2012 roku indyjska komisja ponownie wybrała Airbusa jako preferowanego dostawcę sześciu tankowców w powtórzonym przetargu wartym potencjalnie 1,5 miliarda USD; tańszy w zakupie Ił-78 okazał się droższy w przewidywanym okresie eksploatacji, a Boeing wycofał się w 2011 roku. W październiku 2013 roku Paryż ogłosił plan zakupu 14 A330 MRTT (później liczba ta została zmniejszona do 12) w celu zastąpienia floty 11 C-135FR, 3 KC-135R, 2 transportowych A340 oraz 3 A310. Wybór został podjęty w 2011 roku bez przetargu. W listopadzie 2014 roku Paryż złożył zamówienie na pierwszego MRTT, a samoloty otrzymały nazwę Phénix. W grudniu 2015 roku rząd Paryża zwiększył zamówienie o osiem kolejnych sztuk. 13 grudnia 2018 roku podpisano umowę na ostatnie trzy A330, zamawiając łącznie 12 sztuk. W marcu 2014 roku Singapur potwierdził zainteresowanie zakupem sześciu Airbusów A330 MRTT. 27 marca 2014 roku Airbus poinformował, że także Katar planuje nabyć dwa A330 MRTT. 30 czerwca 2015 roku Korea Południowa wybrała ofertę grupy Airbus w przetargu na nowe samoloty transportowo-tankujące, planując zakup czterech egzemplarzy. Republika Korei nie eksploatowała wcześniej takich samolotów. 30 czerwca 2015 roku Australia ogłosiła plan pozyskania dwóch kolejnych samolotów transportowo-tankujących KC-30, z dostawami planowanymi w 2018 roku. W przeciwieństwie do pięciu posiadanych samolotów, szósta i siódma maszyna mają być przebudowane w hiszpańskich zakładach Airbus Defence and Space w Getafe z wcześniej używanych przez linie Qantas A330-200.

W 2012 roku Europejska Agencja Obrony (EDA) uruchomiła program Multinational Multi-Role Tanker Transport Fleet (MMF). 28 lipca 2016 roku Holandia i Luksemburg podpisały memorandum dotyczące zakupu dwóch A330 MRTT, które powinny zastąpić holenderskie KDC-10 około 2020 roku. Zakup realizowany jest dla NATO Support & Procurement Agency (NSPA) poprzez OCCAR, co umożliwia dołączenie kolejnych państw do programu oraz zakup większej liczby samolotów transportowo-tankujących. Wśród zainteresowanych krajów była również Polska, a zapotrzebowanie dla wszystkich potencjalnych partnerów oszacowano na osiem samolotów. W 2017 roku do programu dołączyły Niemcy i Norwegia. 25 września 2017 roku OCCAR podpisała kontrakt na pięć dodatkowych MRTT z opcją na cztery sztuki, finansowany przez Niemcy i Norwegię. Belgia dołączyła do programu MMF 14 lutego 2018 roku, zwiększając łączne zamówienie do ośmiu sztuk.

19 stycznia 2011 roku, podczas próbnego tankowania portugalskiego F-16 nad Oceanem Atlantyckim, od KC-30 wyprodukowanego dla RAAF odpadł sztywny wysięgnik do podawania paliwa. Pierwszy samolot dla RAAF dostarczono 30 maja 2011 roku, pierwotnie planowane dostawy miały rozpocząć się w 2008 roku. 10 września 2012 roku, podczas lotu nad Hiszpanią, od maszyny dla ZEA odpadł sztywny bom i spadł na niezamieszkane tereny.

W czerwcu 2014 roku, para saudyjskich A330 MRTT uczestniczyła operacyjnie w misji przemieszczenia ośmiu myśliwców F-15S wojsk lotniczych, w drodze na ćwiczenia Red Flag Nellis w Nevadzie.

Opis konstrukcji

Samolot w wersji bazowej, po opuszczeniu francuskich zakładów Airbusa w Tuluzie, jest przebudowywany przez Airbus Military (obecnie Airbus Defence and Space) w hiszpańskich zakładach koncernu w Getafe. Pierwszy samolot dla RAF zaprezentowano 27 sierpnia 2010 roku. Typ A330 MRTT uzyskał certyfikat w październiku 2010 roku. Pierwszy samolot dla Australii na tankowiec został przebudowany w kwietniu 2011 roku przez EADS Iberia Maintenance w Madrycie. Cztery kolejne samoloty zostały przebudowane w Australii przez Qantas Defence Services w Brisbane (obecnie Northrop Grumman Australia Integrated Defence Services). W zależności od konfiguracji, samolot może być wyposażony w dwa zasobniki Cobham 905E do podawania paliwa przewodem giętkim, montowane pod skrzydłami, oraz opcjonalnie trzeci zasobnik typu Cobham 805E umieszczony na końcu kadłuba. Alternatywna instalacja to sztywny, centralny podkadłubowy podajnik paliwa (ang. boom) oznaczony przez producenta jako ARBS (ang. Aerial Refuelling Boom System). Samolot wyposażono także w system umożliwiający pobieranie paliwa od innych cystern za pomocą sztywnego przewodu. Systemy tankujące są obsługiwane przez operatora siedzącego w kokpicie, wykorzystując sterowanie zbliżone do fly-by-wire oraz siedem podwójnych kamer oznaczonych jako Boom Enhanced Vision System (BEVS). Francja będzie pierwszym krajem, który oprócz standardowej wersji, w drugiej transzy otrzyma samoloty w wersji combi z bocznymi drzwiami ładunkowymi (wprowadzonymi w wersji A330-200F, oblatanej w 2009 roku), które umożliwią załadunek palet na górny pokład oraz aparaturę do łączności satelitarnej i retranslacji danych między samolotami myśliwskimi.

30 września 2016 roku oblatano A330-200 MRTT w nowym standardzie produkcyjnym, oznaczonym jako New Standard. Masa startowa nowej wersji została zwiększona do 238 ton, a ładowność na dystansie 11 tysięcy km wzrosła o 20%. Zainstalowano nowy system identyfikacji swój-obcy Mod 5, nowe wyświetlacze w kokpicie, komputery oraz cyfrowe zestawy instrukcji dla załogi, co przyczyniło się do zmniejszenia zużycia paliwa. Konstrukcja została wzbogacona o ulepszenia aerodynamiczne, modyfikacje płatowca oraz podwozia. Samoloty w tym standardzie będą dostarczane nabywcom, w tym Singapurowi, Francji i Korei Południowej.

Wersje

A330 MRTT

Wersja podstawowa, Airbus A330-200 przebudowany przez Airbus Military na latającą cysternę, standardowo wyposażony w dwa zasobniki Cobham 905E z przewodami giętkimi oraz centralny sztywny boom ARBS. Dla samolotów ZEA i Singapuru wybrano silniki Rolls-Royce Trent 772B, natomiast saudyjskie wyposażono w silniki General Electric CF6-80.

KC-30A

Oznaczenie dla A330 MRTT nadane przez Królewskie Australijskie Siły Powietrzne, wyposażone w silniki General Electric CF6-80E. Konwersje czterech z pięciu A330 na KC-30 wykonano w Australii przez Qantas Defence Services w Brisbane. Dostarczono pięć sztuk.

KC-45A

Oznaczenie nadane przez United States Air Force, wyposażony w dwa przewody elastyczne oraz centralny sztywny boom, silniki GE CF6-80E1A4B. Wspólna oferta EADS/Northrop Grumman, wybrana w 2008 roku w ramach programu KC-X, dotyczyła 179 tankowców, jednak wybór został anulowany. Samoloty miały być produkowane w nowych zakładach w Mobile, Alabama.

Voyager KC2

Oznaczenie Royal Air Force dla A330 MRTT z silnikami Rolls-Royce Trent 772B-60 oraz dwoma elastycznymi przewodami do tankowania w zasobnikach podskrzydłowych typu Cobham 905E o wydajności 450 galonów (1703 l) na minutę. Jest to jedyne dotychczas MRTT zamówione bez przewodu sztywnego. Zaplanowano siedem sztuk.

Voyager KC3

Identyczny do Voyager KC2, ale z trzecim elastycznym przewodem Cobham 805E umieszczonym na końcu kadłuba o wydajności 700 galonów (2650 l) na minutę. Zaplanowano siedem sztuk, z czego dwa z nich nie będą miały zamontowanej trzeciej instalacji.

Phénix

Samoloty drugiej transzy dla Francji są wyposażone w wrota załadunkowe na górnym pokładzie.

Użytkownicy

Zamówiono 60 samolotów, dostarczono 34 sztuki (do listopada 2018).

• Australia: Royal Australian Air Force jest pierwszym użytkownikiem. 20 grudnia 2004 roku Australia podpisała kontrakt na pięć A330 MRTT. Pierwszy samolot, oznaczony przez wojsko jako KC-30A, dostarczono 1 czerwca 2011 roku, a ostatni 3 grudnia 2012 roku. Początkowo dostawy miały rozpocząć się w listopadzie 2008 roku. KC-30 zastąpił w służbie RAAF cztery Boeingi 707. Samoloty należą do RAAF 33 Squadron w RAAF Base Amberley. Osiągnęły wstępną gotowość operacyjną 26 lutego 2013 roku. Zamówiono dwie dalsze sztuki (konwersje cywilnych A330), z których jeden otrzyma kabinę VIP. Szósty KC-30A dostarczono w 2017 roku.
• Arabia Saudyjska: Królewskie Saudyjskie Siły Powietrzne zamówiły sześć samolotów: po trzy w 2008 i 2009 roku. Pierwszy samolot dostarczono na przełomie 2012 i 2013 roku, a oficjalnie przejęto go do służby 25 lutego 2013 roku w bazie koło Rijadu, z dwuletnim opóźnieniem. Do końca 2013 roku dostarczono trzy sztuki. W 2014 roku przekazano jedną sztukę. Samoloty osiągnęły gotowość operacyjną w 2014 roku. 18 czerwca 2015 roku dostarczono ostatniego MRTT dla Saudyjczyków. Samoloty zastąpiły osiem Boeingów KE-3A.
• Francja: Armée de l’air zamówiła dziewięć sztuk z planami na łącznie 12 sztuk. Zastąpią flotę C-135F, KC-135R, A310 oraz A340. 7 września 2017 roku oblatano pierwszy egzemplarz. 19 października 2018 roku odebrano pierwszego Phénixa.
• Korea Południowa: Zamówiono cztery sztuki. Siły Powietrzne Republiki Korei dotychczas nie posiadały samolotów tankujących. Pierwszy dostarczono w listopadzie 2018 roku.
• NATO: Holandia, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Czechy. Koninklijke Luchtmacht zamówiła łącznie dziesięć sztuk, które będą stacjonować w Eindhoven. Zastąpiły dwa McDonnell Douglas DC-10 oraz cztery Airbusy A310 MRTT. Samoloty są w malowaniu holenderskim.
• Singapur: Siły Powietrzne Republiki Singapuru otrzymają sześć MRTT, które zastąpią cztery KC-135R Stratotanker. Pierwszy samolot dostarczono w sierpniu 2018 roku, a odebrano go 1 września 2018 roku. W 2018 roku przekazano trzy sztuki.
• Wielka Brytania: Royal Air Force dysponuje 14 samolotami oznaczonymi jako Voyager. Zastąpiły one Lockheed L-1011 oraz Vickers VC-10. Samoloty zostały wybrane w ramach programu Future Strategic Tanker Aircraft (FSTA) i są własnością konsorcjum AirTanker (Airbus – samoloty, Rolls-Royce – silniki, Thales UK – awionika, Cobham – systemy tankowania, VT Aerospace – zarządzanie). Kontrakt podpisano w marcu 2008 roku. Do końca 2012 roku dostarczono trzy Voyagery KC2, w 2013 roku kolejne trzy, w 2014 roku cztery sztuki, w 2015 roku dwa, a w 2016 roku ostatnie dwa. 14 lipca 2016 roku dostarczono 14. Voyagera. Samoloty rozpoczęły służbę 9 kwietnia 2012 roku i stacjonują w bazie RAF Brize Norton. 5 stycznia 2013 roku Voyager wylądował na Cyprze, po raz pierwszy transportując pasażerów. W odnowionym wnętrzu jednego z samolotów, przeznaczonym do transportu rządowego za czasów Davida Camerona, za 10 mln GBP zastąpiono fotele klasy ekonomicznej 58 siedzeniami klasy biznes. Premier skorzystał z samolotu po aranżacji po raz pierwszy podczas szczytu NATO w Warszawie w 2016 roku.
• Zjednoczone Emiraty Arabskie: Siły Powietrzne Zjednoczonych Emiratów Arabskich zamówiły trzy maszyny, pierwszy dostarczono 6 lutego 2013 roku, drugi 16 maja, a ostatni 5 sierpnia.

Przypisy

Linki zewnętrzne

A330 MRTT – The 21st Century Benchmark for New Generation Tanker/Transport aircraft [online], airbusdefenceandspace.com [dostęp 2017-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-09] (ang.).

Airbus A330 Multi Role Tanker Transport (MRTT). globalsecurity.org. [dostęp 2012-10-31]. (ang.).