Airbus A330

Airbus A330 to samolot pasażerski o szerokim kadłubie, który jest wykorzystywany w lotach komercyjnych na średnich oraz długich trasach, charakteryzujący się dużą ładownością. Jego produkcja odbywa się w koncernie Airbus, a projekt został stworzony równocześnie z czterosilnikowym modelem A340.

A330-200/300

Airbus A330 został zaprojektowany w początkach lat 90. XX wieku, równolegle z modelem A340, opierając się na tym samym kadłubie. Prototyp odbył swój pierwszy lot 2 listopada 1992 roku, a wersja A330-200 została oblatana 13 sierpnia 1997 roku. Skrzydła A330 są identyczne z A340, a różnica polega na zastosowaniu dwóch silników. A340, ze względu na swoją większą masę, wymaga dodatkowej goleń podwozia. Projekt A330 bazuje na modelu A300, a system awioniki pochodzi z A320. Pilot steruje samolotem za pomocą systemu fly-by-wire, co oznacza, że ruchy maszyny są kontrolowane przez komputer.

Liczba miejsc dla pasażerów różni się w zależności od konfiguracji foteli. Producent proponuje wersję z trzema klasami – 295 miejsc, lub opcję z dwiema klasami, w której przewidziano 335 foteli. Pierwszym użytkownikiem modelu A330-300 były linie Air Inter (obecnie Air France) w 1994 roku. 19 lipca 2013 roku Airbus dostarczył tysięczny egzemplarz A330, który trafił do Cathay Pacific. W 2013 roku cena jednego samolotu wynosiła około 216 milionów USD za wersję A330-200, 219 milionów USD za A330-200F, oraz 239 milionów USD za A330-300.

Pierwsze egzemplarze A330 miały masę startową wynoszącą 212 ton, a wersja A330-300 osiągała zasięg 7400 km, co było krótsze od konkurencyjnych samolotów Boeinga 767-300ER (9000 km) i 777-200ER (13000 km). A330 mógł realizować loty jedynie przez Atlantyk. Z kolei A340-300 był samolotem dalekodystansowym o zasięgu 13000 km, mogącym przewozić ponad 300 pasażerów, jednak w wyniku zmiany przepisów ETOPS, które umożliwiły loty długodystansowe dla samolotów dwusilnikowych, oraz otwarcia przestrzeni powietrznej nad byłym ZSRR, stał się on nieekonomiczny. W 1998 roku dostarczono do Korean Air pierwszy egzemplarz nowej wersji A330-200, której masa startowa wzrosła do 230 ton, a zasięg przekroczył 11000 km, mogąc przewozić około 240 pasażerów. Krótsza wersja A330-200 jest o 5 metrów krótsza, a statecznik pionowy jest wyższy o 60 cm, co poprawia stabilność. A330-200, choć zabiera o 50 pasażerów mniej niż A340, mógł obsługiwać te same trasy, będąc tańszym w eksploatacji, co pozwoliło Airbusowi zdobyć rynek samolotów szerokokadłubowych, wcześniej zdominowany przez amerykańskich producentów. Równocześnie w 1998 roku wprowadzono do sprzedaży A330-300, również o masie startowej zwiększonej do 230 ton oraz zasięgu 10400 km. Od 1999 do 2008 roku wersja A330-200 cieszyła się większą popularnością, jednak od 2010 roku to A330-300 stał się najlepiej sprzedającym się szerokokadłubowcem w historii koncernu, osiągając sprzedaż 787 sztuk do 2018 roku.

Airbus A330-200 z zasięgiem 13430 km jest w stanie obsługiwać długodystansowe trasy, takie jak Toronto – Frankfurt (Air Canada) oraz średniodystansowe, jak Abu Dhabi – Manchester (Etihad Airways). Wersje modelowe 201 do 203 są wyposażone w silniki General Electric CF6-80E1, wersje 222 do 223 w silniki Pratt & Whitney PW4000, a wersje 243 w Rolls-Royce Trent 700.

1 kwietnia 2015 roku producent uzyskał certyfikat EASA dla A330-300, którego maksymalna masa startowa wzrosła z 235 do 242 ton, a zasięg zwiększył się do 11300 km, przy 2% niższym zużyciu paliwa. 9 września 2015 roku certyfikat uzyskał A330-200, którego masa wzrosła do 242 ton, a zasięg wersji zwiększył się o 650 km do 13400 km, co odpowiada około 15 godzinom lotu. Nowe wersje wypełniły lukę po wycofaniu A340 z produkcji i stały się podstawą do stworzenia zmodernizowanej wersji neo (new engine option). W 2018 roku dostawy A330 znacznie spadły, a Airbus rozpoczął seryjną produkcję A330neo, napotykając jednocześnie na trudności ze sprzedażą starszej generacji A330ceo. Z powodu problemów finansowych chińskiej HNA Group sześć samolotów dla trzech chińskich odbiorców czekało na dostarczenie z powodu braku przedpłat, co groziło dalszej produkcji. W 2019 roku zakończono produkcję wersji -200 i -300, z wyjątkiem wersji towarowej -200F oraz wersji wojskowych -200 MRTT.

A330neo

14 lipca 2014 roku, podczas Farnborough International Airshow, Airbus ogłosił rozpoczęcie programu A330neo (new engine option), który oferowany jest wyłącznie z silnikami Rolls-Royce Trent 7000. Dzięki nowym wingletom wykonanym z tworzywa sztucznego wzmocnionego włóknem węglowym (CFRP) oraz silnikom RR, udało się zmniejszyć zużycie paliwa o 11% w porównaniu do oryginalnych A330. Rozpiętość skrzydeł w nowej wersji wzrosła z 60,3 do 64 metrów dzięki zastosowaniu nowych kompozytowych wingletów, jak w Airbusie A350 XWB. Model A330-800neo, o długości 58,82 m, jest w stanie pomieścić 257 pasażerów w układzie trójklasowym, zastępując A330-200, natomiast A330-300 został zastąpiony przez A330-900neo (oznaczenie kodu silnika A330-941), mający długość 63,66 m i pojemność 287 osób. Długość kadłuba pozostała bez zmian, ale dzięki modyfikacjom w kabinie pojemność wzrośnie o 6-10 miejsc w konfiguracji 2-3 klasowej. W związku z wprowadzeniem A330neo, mającego konkurować z 787-8, producent zrezygnował z uruchomienia produkcji krótszej wersji A350-800 o długości 60,54 m.

Z uwagi na mniejszy potencjał sprzedażowy A330neo w porównaniu do 787 lub A350, producenci silników turbowentylatorowych negocjowali wyłączność dla tej wersji. Airbus zdecydował się na silnik Trent 7000 produkcji Rolls-Royce plc, będący rozwinięciem silnika Rolls-Royce Trent 1000, jednego z dwóch dostępnych dla Boeinga 787. Do marca 2014 roku prowadzone były negocjacje również z GE Aviation w sprawie silnika opartego na General Electric GEnx-1A oraz z Pratt & Whitney. Podobna sytuacja miała miejsce w czerwcu 1997 roku, kiedy Airbus i Rolls-Royce uzgodnili modernizację modelu A340 do wersji A340-500/600, która była wyposażona wyłącznie w silniki Trent 500. Również Airbus A350 oferowany jest wyłącznie z silnikami Rolls-Royce Trent XWB.

Montaż końcowy pierwszego A330-900neo rozpoczął się w październiku 2016 roku. W grudniu 2016 roku ukończono pierwszy prototyp w pełnym malowaniu, jednak bez silników. W lutym 2017 roku zrealizowano drugi egzemplarz testowy A330-900 #F-WTTE, który również oczekiwał na jednostki napędowe. Początkowo planowano wprowadzenie A330-900 do służby pod koniec 2017 roku, a A330-800 w 2018 roku, jednak wprowadzenie nowych wersji opóźniło się do połowy 2018 roku z powodu prac nad silnikiem. Opóźnienia w rozwoju silnika Trent 7000 uniemożliwiły rozpoczęcie testów i certyfikacji w 2016 roku. 19 października 2017 roku A330-900neo MSN1795/#F-WTTN wykonał pierwszy lot. W procesie testów i certyfikacji uczestniczyły dwa samoloty testowe. Silnik Trent 7000 uzyskał certyfikat 20 lipca 2018 roku. W celu poprawy osiągów w 2017 roku Airbus rozpoczął prace nad zwiększeniem maksymalnej masy startowej A330-900 z 242 do 251 ton, co pozwoli na zwiększenie zasięgu z 12130 km do blisko 13000 km. Ma to umożliwić oferowanie lotów przez Pacyfik i zbliżyć się do konkurencyjnego Boeinga 787-9 o zasięgu 14140 km.

Montaż pierwszego A330-800neo rozpoczął się pod koniec listopada 2017 roku. Prototyp o nr seryjnym MSN1888 zaprezentowano 5 lutego 2018 roku. Od 2016 roku Airbus dysponował jedynie jednym zamówieniem na sześć sztuk A330-800neo dla Hawaiian Airlines, które anulowały zamówienie w lutym 2018 roku na rzecz Boeingów 787-9. 15 października 2018 roku pozyskano jedyne potwierdzone zamówienie na osiem A330-800neo dla Kuwait Airways. Według Boeinga, projekt A330neo był skazany na porażkę, ponieważ większość linii wybierała Dreamlinera lub A350 XWB, a rynek średnich samolotów dalekiego zasięgu był nasycony przez 787-8, na które popyt zakończył się w 2008 roku, od kiedy lepiej sprzedawały się większe 787-9 oraz A330-300.

Nabywcami A330neo są przede wszystkim użytkownicy starszych wersji A330ceo (A330-200 i A330-300), którzy wybrali bardziej efektywne kosztowo A330-900neo kosztem większego zasięgu A330-800neo. W 2017 roku rynek użytkowników A330 liczył ponad 100 przewoźników. Linie Air Berlin i Transaero zakończyły działalność przed rozpoczęciem produkcji nowego samolotu. W 2018 roku Airbus stracił zamówienie na 28 sztuk A330-900 oraz 8 A330-200 dla Iran Air z powodu nałożonych przez USA sankcji, co skutkowało redukcją portfela zamówień na A330ceo do 78 sztuk oraz A330neo do 186 sztuk. W wyniku braku wystarczającego wolumenu zamówień Airbus ograniczył produkcję A330 od 2016 roku z dziewięciu do 5-6 sztuk miesięcznie. W 2019 roku produkcję zmniejszono z 60 do 50 sztuk rocznie, co odpowiada 4-5 sztukom miesięcznie. Przed rozpoczęciem dostaw zamówienia na A330-900neo złożyły linie AirAsia X (100 szt.), Delta Air Lines (35 szt.), TAP Portugal (10 szt. plus 10 w leasingu), Garuda Indonesia (14 szt.), Azul (5 szt.), WOW air (4 szt.), Middle East Airlines (4 szt.), Aircalin (2 szt.), Air Sénégal (2 szt.), Arkia (2 szt.), RwandAir (2 w leasingu) oraz jeden nieujawniony odbiorca (6 sztuk). 14 lutego 2019 roku program zyskał zamówienie na 40 sztuk A330-900neo, które razem z 30 sztuk A350-900 pochodziły z konwersji anulowanych Airbus A380.

Pierwszym nabywcą A330neo były Delta Air Lines, natomiast pierwszym użytkownikiem modelu stały się linie TAP Portugal, które zamieniły zamówienie na A350-800 na A330-900. 15 maja 2018 roku oblatano pierwszy seryjny A330-900 dla TAP MSN1819/#CS-TUA, a pierwszy A330neo został przekazany liniom TAP 26 listopada 2018 roku.

A330-200F

Model towarowy A330-200F zadebiutował w ofercie Airbusa w lecie 2006 roku, zastępując A300-600F. Samolot różni się wizualnie od pozostałych wersji A330 wystającym z kadłuba schowkiem przedniej goleni podwozia, co było konieczne, aby ułatwić załadunek poprzez uniesienie pokładu, gdyż rodzina A330/A340 ma pokład pochylony do przodu. Pierwszy egzemplarz został oblatany 5 listopada 2009 roku, a dostawy rozpoczęły się w 2010 roku. W lutym 2012 roku uruchomiono program A330P2F (Passenger-to-Freighter), który umożliwia konwersję samolotów pasażerskich na towarowe. A330-300P2F oblatano w październiku 2017 roku, a w listopadzie 2017 roku uzyskał dodatkowy certyfikat typu EASA, z pierwszym użytkownikiem DHL Aviation, który rozpoczął eksploatację pod koniec 2017 roku. W sierpniu 2018 roku dostarczono pierwszego A330-200P2F do EgyptAir Cargo.

A330-700L Beluga XL

W listopadzie 2014 roku Airbus uruchomił program opracowania następcy dla 20-letnich Airbus Beluga A300-600ST – dużych transportowców do transportu m.in. kadłubów samolotów A320. Fazę koncepcyjną zakończono we wrześniu 2015 roku. Do napędu pięciu nowych samolotów oznaczonych A330-743L, opartych na A330-200F, wybrano silniki RR Trent 700. Pierwszy egzemplarz wyprodukowano w styczniu 2018 roku. W pełnym malowaniu i inspirowanym białuchą samolot zaprezentowano 28 czerwca 2018 roku, a 19 lipca 2018 roku samolot odbył swój pierwszy lot z lotniska w Tuluzie, co zbiegło się z trwającym w Wielkiej Brytanii Farnborough International Airshow 2018.

A330 MRTT

Airbus Defence and Space oferuje wersję wojskową transportowo-tankującą A330-200 MRTT, która została zakupiona przez siły zbrojne takich krajów jak Australia, Wielka Brytania czy Francja. Pierwszy lot tej wersji miał miejsce 15 czerwca 2007 roku. Samolot był opracowywany w latach 2006-2010 w odpowiedzi na zainteresowanie ze strony USA, gdzie miał nosić oznaczenie Northrop Grumman KC-45A.

Wypadki

30 czerwca 1994 roku, krótko po starcie z lotniska przyfabrycznego w Tuluzie, A330-300 uległ katastrofie podczas testu autopilota przed certyfikacją do kategorii CAT III, w wyniku czego zginęło siedem osób na pokładzie.

24 lipca 2001 roku Tamilskie Tygrysy zniszczyły dwa zaparkowane A330-200 linii SriLankan Airlines.

24 sierpnia 2001 roku miało miejsce awaryjne lądowanie lotu Air Transat 236 samolotu Airbus A330-200 w bazie lotniczej Lajes na wyspie Terceira. Z 306 osób na pokładzie, 18 zostało rannych, a nikt nie zginął.

W nocy z 31 maja na 1 czerwca 2009 roku doszło do katastrofy samolotu Airbus A330-200 linii Air France (nr lotu AF447), który leciał z Rio de Janeiro do Paryża z 228 osobami na pokładzie. Incydent miał miejsce nad Atlantykiem, około 650 km na północ od archipelagu Fernando de Noronha. Autopilot wyłączył się automatycznie z powodu braku odczytu prędkości. Drugi i trzeci pilot popełnili błędy, nie budząc kapitana w krytycznej sytuacji i nie stosując procedur w przypadku braku wiarygodnych odczytów. Trzeci pilot, ręcznie sterując, doprowadził do przeciągnięcia maszyny przez długotrwałe wznoszenie bez zwiększenia prędkości, co skończyło się katastrofą, w której nikt nie przeżył. Była to pierwsza katastrofa tego modelu z udziałem pasażerów w służbie komercyjnej.

12 maja 2010 roku o godz. 6:10 w okolicach lotniska w Trypolisie w Libii doszło do katastrofy samolotu Airbus A330-202 linii Afriqiyah Airways, w wyniku której zginęło 103 z 104 osób. Samolot rozbił się podczas odejścia po nieudanym podejściu do lądowania, a w początkowej fazie lotu pilotował drugi pilot. Z powodu braku widoczności pasa, dowódca przerwał podejście, jednak w trakcie odejścia, najprawdopodobniej pod wpływem iluzji zmysłów, działania obu pilotów doprowadziły do niekontrolowanego opadania. Fatalna współpraca załogi, skupienie się na prędkości, błędna reakcja na ostrzeżenia o zniżaniu oraz zbyt późna reakcja kapitana doprowadziły do zderzenia z ziemią.

Dostawy

Największymi odbiorcami pierwszej generacji samolotu do lipca 2018 roku były linie: China Eastern Airlines (62 szt.), Air China (56), Cathay Pacific (49), China Southern Airlines (48), Turkish Airlines (45), Northwest Airlines (32), Qatar Airways (31), Korean Air (30), Malaysia Airlines (29), Emirates (28), Thai Airways International (27), Etihad Airways (25), US Airways (24), Iberia (23), Philippine Airlines (23), AirAsia X (20), Garuda Indonesia (20), Qantas (20), a także firmy leasingowe: ILFC (98 szt.), CIT Leasing (51), GECAS (33), International Airfinance Corporation (25), Intrepid Aviation Group (20) oraz odbiorcy rządowi i siły zbrojne (47).

Samoloty A330 są eksploatowane przez ponad 120 linii lotniczych. Największymi użytkownikami w 2016 roku były linie: Turkish Airlines (64), Air China (56), China Eastern Airlines (54), Delta Air Lines (42), China Southern Airlines (39), Cathay Pacific (38), Qatar Airways (34), AirAsia X (30), Etihad Airways (29), Korean Air (29), Qantas (28), American Airlines (24), China Airlines (24), Garuda Indonesia (24), Singapore Airlines (23).