Air Transport Auxiliary (ATA)
Air Transport Auxiliary (ATA) to brytyjska organizacja pomocnicza Royal Air Force, która działała jako jednostka paramilitarna podczas II wojny światowej. Jej głównym zadaniem było transportowanie nowych, naprawionych oraz uszkodzonych samolotów pomiędzy fabrykami, zakładami naprawczymi, lotniskami bojowymi oraz złomowiskami w Wielkiej Brytanii, a także realizowanie lotów transatlantyckich. Piloci ATA nie lądowali jednak na lotniskowcach. Do ich obowiązków należało również przewożenie pilotów i personelu technicznego (tzw. służba taksówkarska) oraz transport medyczny.
Początek działalności ATA
Początkowo ATA miała zajmować się jedynie transportem poczty i zaopatrzenia medycznego, jednak wkrótce pojawiło się zapotrzebowanie na pilotów do przemieszczenia samolotów. Od 1 maja 1940 roku ATA zaczęło rozprowadzać wszystkie samoloty wojskowe z fabryk do jednostek technicznych w celu montażu uzbrojenia i niezbędnych przyrządów do walki. Od 1 sierpnia 1941 roku ATA przejęło wszystkie obowiązki związane z transportem powietrznym, co znacznie odciążyło pilotów bojowych.
Statystyki i osiągnięcia
W trakcie wojny piloci ATA wylatali łącznie 415 000 godzin i dostarczyli ponad 308 000 samolotów różnych typów, w tym m.in. Avro Anson, Airspeed Oxford, Douglas B-23 Dragon, De Havilland Dragon Rapide oraz Supermarine Spitfire.
Administracja ATA
Administracja ATA była nadzorowana przez Gerarda d’Erlangera, dyrektora British Overseas Airways Corporation (BOAC). Już przed wojną, 24 maja 1938 roku, zaproponował on utworzenie podobnej organizacji. 10 października 1939 roku, kontrolę nad ATA przejęło Air Member for Supply and Organisation (AMSO). Pierwszy z pilotów został powołany do Rezerwy Dowództwa RAF i przydzielony do transportu samolotów treningowych, myśliwców oraz bombowców z fabryk do baz lotniczych. Pod koniec 1939 roku podjęto decyzję o założeniu bazy lotniczej ATA w White Waltham koło Maidenhead w hrabstwie Berkshire, gdzie działania operacyjne rozpoczęły się 15 stycznia 1940 roku. 16 maja 1940 roku zwierzchnictwo nad ATA przejęło RAF Maintenance Command, a 22 lipca 1941 roku organizacja przeszła pod egidę Ministerstwa Produkcji. Pomimo częstych zmian w nadzorze, administracja pozostawała w rękach BOAC.
Rekrutacja i różnorodność pilotów
Rekrutowano pilotów, którzy nie kwalifikowali się do służby w RAF z powodu wieku lub stanu zdrowia oraz pilotów z krajów neutralnych, a także kobiety (pilotki). Unikalną cechą ATA było to, że wszelkie ograniczenia fizyczne pilotów, takie jak protezy kończyn czy problemy ze wzrokiem, były ignorowane, o ile byli w stanie wykonywać swoje obowiązki. Skrót ATA żartobliwie rozszyfrowywano jako Ancient and Tattered Airmen, co oznacza „Starzy i Potargani Lotnicy”. Kobiety w tej formacji określano mianem Always Terrified Airwomen, co tłumaczy się jako „Zawsze Przerażone Lotniczki”. W ATA latali piloci z 28 krajów.
Kobiety w ATA
Pod koniec 1939 roku, kom. Pauline Gower otrzymała zadanie zorganizowania kobiecej sekcji ATA. W jej szeregach służyło 166 kobiet (1/8 całej służby), ochotniczek z Wielkiej Brytanii, krajów Wspólnoty Narodów (Kanady, Nowej Zelandii, Południowej Afryki), Stanów Zjednoczonych, Holandii, Polski (w tym por. Jadwiga Piłsudska, kpt. Stefania Wojtulanis oraz kpt. Anna Leska) oraz jedna z Chile. 15 z nich straciło życie podczas lotów, w tym brytyjska pionierka lotnictwa Amy Johnson. Jednym z ważniejszych osiągnięć kobiet w ATA było uzyskanie takich samych wynagrodzeń i stopni wojskowych jak mężczyźni, co stanowiło precedens w brytyjskim rządzie. W tym samym czasie amerykańskie pilotki z Women Airforce Service Pilots (WASP) zarabiały 35% mniej niż ich męscy odpowiednicy. Początkowo kobiety nie pilotowały samolotów bojowych, lecz jedynie treningowe i transportowe, jednak z czasem dopuszczono je do pracy ze wszystkimi typami samolotów, w tym czterosilnikowymi bombowcami, z wyjątkiem największych łodzi latających.
Szkolenie pilotów
Pierwsi piloci ATA byli szkoleni w szkołach lotnictwa RAF. Niedługo po powstaniu organizacji opracowano własny program szkoleniowy, w ramach którego piloci zaczynali naukę na lekkich, jednosilnikowych maszynach, a następnie przesiadali się na większe i bardziej skomplikowane samoloty. Piloci byli szkoleni do jednej klasy samolotów, a następnie zdobywali doświadczenie wykonując loty transportowe. W rezultacie rozwój umiejętności pilotów opierał się na ich osobistych doświadczeniach i zdolnościach. To pozwalało na to, że nawet piloci, którzy nie osiągnęli wyższych kwalifikacji, mogli nadal pełnić służbę w ATA, transportując maszyny, do których byli przeszkoleni. Po ukończeniu szkolenia na dany typ samolotu, pilot mógł otrzymać rozkaz transportu każdego samolotu w tej klasie, nawet jeżeli nigdy wcześniej nie latał danym modelem. W celu ułatwienia tego zadania, piloci otrzymywali „Notatnik Pilota Transportowego”, zawierający podstawowe informacje o różnych typach i modelach samolotów. Współpraca i wymiana doświadczeń w zakresie technik pilotażu miała również ogromne znaczenie. Ponadto, pilot przeszkolony w więcej niż jednej klasie mógł zostać przydzielony do transportu wszystkich samolotów, na które uzyskał kwalifikacje, co czyniło służbę w ATA wymagającą i wymagającą umiejętności pilotażu różnych typów maszyn w różnych warunkach atmosferycznych oraz technicznych. Celem ATA było bezpieczne dostarczenie samolotu, bez podejmowania niepotrzebnego ryzyka.