AIM-7 Sparrow

AIM-7 Sparrow, znany jako „wróbel”, to amerykański kierowany pocisk rakietowy klasy powietrze-powietrze o średnim zasięgu, wyposażony w półaktywny, radiolokacyjny system naprowadzania. Jest używany przez siły zbrojne USA oraz inne kraje. Pociski Sparrow były kluczową bronią powietrze-powietrze w zachodnich krajach od lat 50. do 90. XX wieku. Obecnie nadal są w użyciu, chociaż stopniowo zastępowane przez nowocześniejsze AIM-120 AMRAAM.

Na podstawie AIM-7 stworzono wersję RIM-7 Sea Sparrow, która jest wystrzeliwana z pokładów okrętów.

Rozwój konstrukcji

Sparrow I

Prace nad pociskiem klasy powietrze-powietrze rozpoczęto na zlecenie US Navy w 1946 roku. Pierwsze zadanie dotyczące opracowania naprowadzanej wiązką radarową wersji niekierowanego pocisku HVAR kalibru 127 mm zlecono firmie Sperry. Początkowo oznaczony jako KAS-1, zmienił nazwę na AAM-2 we wrześniu 1947, a następnie na AAM-N-2 w 1948 roku. Z powodu zbyt małej średnicy kadłuba, która nie mogła pomieścić elektronicznej aparatury naprowadzającej, firma Douglas otrzymała zlecenie na opracowanie większej wersji o średnicy 203 mm.

Pierwsze próby lotów bez silnika miały miejsce w 1948 roku, a pierwsze odpalenie prototypu XAAM-N-2 Sparrow miało miejsce 3 grudnia 1952 roku. Wprowadzenie do uzbrojenia seryjnych wersji rozpoczęto w 1956 roku, a pociski zainstalowano w samolotach marynarki, takich jak F3D-1M Skyknight, F3H-2M Demon oraz F7U-3M Cutlass. Z powodu niskiej skuteczności naprowadzania i kiepskich właściwości na niskich pułapach, wyprodukowano jedynie 2000 sztuk, które wycofano z uzbrojenia po kilku latach. Później jednak wróciły do służby po modyfikacji systemu naprowadzania, co ograniczyło ich użycie do krótkich dystansów.

Sparrow II

W związku z problemami z efektywnością systemu naprowadzania, podjęto prace nad jego ulepszeniem. Wczesne lata 50. przyniosły opracowanie aktywnej głowicy radiolokacyjnej przez firmę Douglas we współpracy z Bendix Corporation i Westinghouse. Pocisk oznaczono początkowo jako XAAM-N-2a Sparrow II, a od 1952 roku jako XAAM-N-3 Sparrow II. Planowano użycie nowej wersji w myśliwcu F5D Skylancer, jednak projekt został porzucony po wycofaniu się US Navy. Kanada rozważała kontynuację prac dla myśliwca CF-105 Arrow, lecz program ostatecznie anulowano w 1958 roku. Planowano także naddźwiękową wersję XAAM-N-3a, ale również nie doszło to do skutku.

Sparrow III

W 1951 roku w firmie Raytheon rozpoczęto prace nad nową wersją, oznaczoną XAAM-N-6 Sparrow III. Ta wersja oraz wszystkie późniejsze były wyposażone w półaktywny radiolokacyjny system naprowadzania, opracowany przez MIT w 1944 roku. Po zakończeniu produkcji AAM-N-2 Sparrow I, Raytheon stał się głównym producentem pocisków Sparrow.

AAM-N-6 Sparrow III wprowadzono do użytku w sierpniu 1958 roku. Posiadał głowicę prętową Mk 36 o wadze 30 kg oraz silnik rakietowy Aerojet na stały materiał pędny. Pierwszy seryjny pocisk tej wersji został odpalony z F2H-3 Banshee w 1955 roku, a produkcja dla US Navy rozpoczęła się w 1957 roku. Prace nad modyfikacją do wersji AAM-N-6a Sparrow III rozpoczęto w 1955 roku, wprowadzając nowy silnik Thiokol Mk 6 Mod 3 na paliwo ciekłe oraz unowocześniony system naprowadzania. Pocisk ten otrzymał oznaczenie USAF AIM-101, a do 1963 roku wyprodukowano 7500 sztuk. Raytheon, współpracując z Westinghouse, opracował nowy system kierowania ogniem dla zmodernizowanej wersji pocisków w myśliwcu F-110A Spectre. W 1963 roku wprowadzono kolejną modyfikację AAM-N-6b, wymieniając silnik na Rocketdyne Mk 38, co zwiększyło zasięg do 35 km.

W 1958 roku planowano wersję z głowicą atomową oznaczoną XAAM-N-9 Sparrow X, jednak projekt szybko porzucono.

W 1963 roku, z powodu standaryzacji nazewnictwa, pociski Sparrow zyskały nowe oznaczenie AIM-7, a wcześniejsze wersje przemianowano na:

AAM-2 Sparrow I — AIM-7A,
XAAM-6 Sparrow II — AIM-7B,
AAM-6 Sparrow III — AIM-7C,
AAM-6a Sparrow III i AIM-101 — AIM-7D,
AAM-6b Sparrow III — AIM-7E.

AIM-7E

W 1963 roku wprowadzono nową wersję AIM-7E Sparrow, z nową głowicą prętową o masie 30 kg i zasięgu rażenia wynoszącym 30 metrów, na uzbrojenie samolotów F-4B Phantom. Pomimo prób poprawy tolerancji na przeciążenie, która wynosiła zaledwie 2,5 G, skuteczność pocisków w walce (wersja E2 weszła do służby podczas wojny wietnamskiej) wciąż ustępowała samonaprowadzającym pociskom Sidewinder. Łącznie wersja E przeszła cztery modyfikacje, a wyprodukowano ponad 25 tysięcy egzemplarzy.

AIM-7F

Po zakończeniu wojny w Wietnamie opracowano nową wersję Sparrowa, która zewnętrznie nie różniła się od poprzednich. Wewnątrz jednak wymieniono niemal wszystkie podzespoły. Zastosowano nowy układ kierowania oparty na półprzewodnikach, który umożliwił współpracę z radarami dopplerowskimi, co pozwoliło na zwalczanie celów na tle ziemi. Ulepszono również układ napędowy, montując silnik rakietowy Hercules Mk 58, co zwiększyło zasięg odpalenia do 45 kilometrów, a zasięg balistyczny wyniósł 100 km. Nowa wersja była przede wszystkim używana w samolotach F-15 Eagle i F/A-18 Hornet.

AIM-7M

Wprowadzenie AIM-7M do amerykańskiego arsenału zainspirowano brytyjskim pociskiem Sky Flash, opracowanym przez GEC Marconi, w celu zastąpienia AIM-7E2 dostarczonych wraz z samolotami F-4 Phantom. Testy Sky Flasha przeprowadzone w latach 1976-1977 wykazały jego wyższość, przede wszystkim dzięki lepszej odporności na zakłócenia. Pod koniec lat 80. AIM-7M stał się główną wersją Sparrowa. W trakcie pierwszej wojny w Zatoce Perskiej amerykańscy piloci zestrzelili 25 samolotów przeciwnika przy użyciu tych pocisków, co czyniło je najskuteczniejszymi środkami bojowymi w tym konflikcie.

AIM-7P

AIM-7P to modyfikacja AIM-7M, w której wprowadzono zmiany w oprogramowaniu systemu naprowadzania, zwiększając jego efektywność na niskich pułapach. W ramach modernizacji Block II dodano ogonowy odbiornik radiowy, co umożliwiło wprowadzanie poprawek kursowych z komputera samolotu, który odpalał pocisk.

AIM-7R

Ostatnia wersja AIM-7, AIM-7R, została wyposażona w dodatkowy system naprowadzania termicznego, jednak z powodu cięć budżetowych, projekt nie został zrealizowany. Program rozwojowy pocisku zakończono w 1997 roku.

Zastosowanie

W 2023 roku, podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę, USA przekazały partię pocisków AIM-7, które zostały przystosowane do odpalania z samobieżnych wyrzutni lądowych systemu Buk-M1, tworząc tzw. systemy FrankenSAM.