AIM-120 AMRAAM

AIM-120 AMRAAM

AIM-120 AMRAAM (Advanced Medium-Range Air-to-Air Missile) to amerykański pocisk rakietowy powietrze-powietrze o średnim zasięgu, który wykorzystuje aktywne naprowadzanie radarowe wspierane przez system nawigacji bezwładnościowej. Jest to standardowy pocisk tej klasy dla amerykańskich sił powietrznych oraz lotnictwa marynarki wojennej, a także dla wielu państw NATO.

Historia

Prace nad nowym, bardziej efektywnym pociskiem rakietowym rozpoczęły się około 1975 roku. Projekt był wynikiem umowy pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a innymi krajami NATO, której celem było wspólne opracowanie pocisku oraz podział technologii produkcji. Głównym założeniem projektu było stworzenie pocisku rakietowego klasy powietrze-powietrze, zdolnego do rażenia celów w odległości od 5 do 70 kilometrów.

W ramach umowy Stany Zjednoczone miały opracować pocisk średniego zasięgu, a inne państwa nowe pociski krótkiego zasięgu (ASRAAM). Jednak z powodu nieporozumień między stronami powstały dwa europejskie pociski: AIM-132 ASRAAM oraz konkurencyjny dla AMRAAM, MBDA Meteor. W odpowiedzi na te wydarzenia, Stany Zjednoczone postanowiły zrezygnować z europejskiego projektu krótkiego zasięgu, rozwijając i unowocześniając AIM-9 Sidewinder.

Amerykański projekt pocisku przeszedł do fazy realizacji w 1979 roku, kiedy to USAF wybrały dwóch z pięciu producentów, Raytheon i Hughes, do dokończenia prac. Obie firmy przez 33 miesiące budowały prototypy i testowały je w locie, aby spełnić wymagania sił powietrznych. W grudniu 1981 roku w testach porównawczych zwyciężył projekt firmy Hughes, która otrzymała zlecenie na budowę prototypu w naturalnych wymiarach. W 1987 roku zlecono produkcję testowej serii pocisków zarówno firmie Hughes, jak i Raytheon, które wyprodukowały łącznie ponad 200 sztuk.

Pierwsza wersja seryjna pocisku AMRAAM, oznaczona jako AIM-120A, weszła do uzbrojenia we wrześniu 1991 roku i została użyta operacyjnie dwa lata później.

W odpowiedzi na wprowadzenie AIM-120 AMRAAM, Rosja stworzyła pocisk o podobnych, a według producenta, lepszych parametrach – R-77, znany na Zachodzie jako AMRAAMski.

Pierwszym zagranicznym użytkownikiem pocisków AIM-120D AMRAAM będzie Royal Australian Air Force. Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wydał zgodę na zakup przez Australię 450 pocisków bojowych i 34 ćwiczebnych.

Konstrukcja pocisku AIM-120 AMRAAM

AMRAAM jest pociskiem rakietowym klasy powietrze-powietrze, zdolnym do zwalczania celów znajdujących się poza zasięgiem widoczności (BVR – Beyond Visual Range) w każdych warunkach pogodowych, zarówno w dzień, jak i w nocy. Naprowadzanie pocisku odbywa się aktywnie za pomocą wbudowanego radaru, wspomaganego bezwładnościowym systemem nawigacyjnym. System ten jest niezbędny do atakowania celów z odległości większych niż zasięg radaru. Aby przechwycić cele z jeszcze większych dystansów, konieczna jest asysta pokładowego systemu radarowego samolotu nosiciela, który prowadzi pocisk na wystarczającą odległość do automatycznego naprowadzania na cel. AMRAAM należy do pocisków klasy wystrzel i zapomnij, co oznacza, że samolot nosiciel może oddalić się natychmiast po wystrzeleniu, chyba że potrzebna jest asysta radarowa do naprowadzania na najbardziej odległe cele, lub może jednocześnie ostrzeliwać kilka celów, bądź podejmować działania obronne.

W porównaniu do swojego poprzednika, AIM-7 Sparrow, AMRAAM jest szybszy, mniejszy i lżejszy, a także lepiej radzi sobie z przechwytywaniem celów na niskich pułapach. To dzięki posiadaniu bezwładnościowego systemu nawigacyjnego połączonego z systemem elektronicznym, co uniezależnia pocisk od systemu kierowania ogniem samolotu nosiciela.

System naprowadzania pocisku

Wystrzeliwanie pocisku na dużych odległościach polega na wprowadzeniu do jego systemów elektronicznych danych o pozycji, kursie i prędkości celu z komputera pokładowego samolotu nosiciela. Te informacje są wykorzystywane do doprowadzenia pocisku przy pomocy systemu INS na wystarczającą do uruchomienia wbudowanego radaru odległość. Dane o celu mogą pochodzić z pokładowego radaru samolotu, detektorów podczerwieni, a także przez szynę danych (data-link) z innych samolotów lub AWACS-a.

W przypadku aktywnego naprowadzania na najdalsze cele, systemy pocisku otrzymują okresowo informacje o zmianach kursu celu z samolotu wystrzeliwującego lub wspomagającego. Te dane umożliwiają dopasowanie trajektorii AMRAAMa do celu, aby doprowadzić go na odległość wystarczającą do uruchomienia wbudowanego radaru. Jeśli cel znajduje się na oczekiwanej pozycji lub w jej pobliżu, pocisk automatycznie rozpoczyna naprowadzanie. W przypadku ataku z odległości mniejszej niż zasięg wbudowanego radaru, aktywne naprowadzanie może rozpocząć się natychmiast po wystrzeleniu, co czyni AMRAAM pociskiem rzeczywiście wystrzel i zapomnij.

Nie wszyscy użytkownicy pocisków AMRAAM korzystają z systemu do korygowania kursu podczas lotu do celu, co może wpłynąć na jego efektywność. Na początku RAF optował za rezygnacją z tego systemu w maszynach Tornado F3, jednak okazało się, że efektywność AMRAAM przy ostrzeliwaniu celów poza zasięgiem widoczności jest znacznie niższa w porównaniu do starszych brytyjskich, półaktywnie naprowadzanych pocisków Skyflash. Powód tego stanu rzeczy tkwi w tym, że wbudowany radar AIM-120 AMRAAM ma znacznie mniejszą moc i zasięg niż radar pokładowy samolotu, który go wystrzelił.

Wersje pocisku AIM-120 AMRAAM

  • AIM-120A – pierwsza wersja produkcyjna pocisku AMRAAM, wyprodukowana przez Hughes w 1988 roku. Obecnie ta wersja nie jest już produkowana;
  • AIM-120B – następca AIM-120A, obecnie w produkcji;
  • AIM-120C – wersja ze zmniejszonymi powierzchniami sterowymi, przeznaczona do myśliwca F-22 Raptor;
  • AIM-120C-6 – pocisk w wersji z unowocześnionym zapalnikiem;
  • AIM-120C-7 – unowocześniona wersja z 1998 roku, z zmodyfikowanym systemem naprowadzania i wydłużonym zasięgiem. Testy tej wersji zakończono w 2003 roku, a wprowadzenie do uzbrojenia miało miejsce na początku 2005 roku. AIM-120C-7 ma zastąpić pociski AIM-54 Phoenix, które były noszone wyłącznie przez F-14 Tomcat, zastąpione przez F/A-18 E/F Super Hornet;
  • AIM-120D – rozwinięcie z unowocześnionym systemem naprowadzania oraz wydłużonym o 50% zasięgiem w porównaniu do AIM-120C-7 (około 160 km). Dodatkowo wyposażony jest w dwukierunkowe łącze danych, dokładniejszy system pozycjonowania (GPS/IMU) oraz ulepszone możliwości Hight-Angle Off-Boresight (HOBS);
  • P3I – program rozwojowy, mający na celu udoskonalenie systemów naprowadzania o większej efektywności i mniejszej podatności na zakłócenia oraz nowej wersji jednostki napędowej, prawdopodobnie silnika strumieniowego.

Naziemne systemy oparte na pociskach AMRAAM

Firma Raytheon opracowała system rakietowy SLAMRAAM (Surface Launched AMRAAM), zamontowany na pojeździe Humvee, składający się z pięciu pocisków AMRAAM. System ten nie ma własnego radaru, a informacje o celach pozyskuje z zewnętrznego zestawu radarowego, prawdopodobnie z systemu rakietowego Patriot. SLAMRAAM pełni rolę uzupełniającą dla systemu Patriot, zwalczając cele powietrzne na niskich pułapach. Zasięg pocisków wystrzeliwanych z ziemi jest mniejszy z powodu zerowej prędkości początkowej w porównaniu do pocisków wystrzeliwanych z samolotu.

Drugim naziemnym systemem rakietowym opartym na AMRAAM jest norweski NASAMS (Norwegian Advanced Surface-to-Air Missile System), opracowany przez Kongsberg Defence & Aerospace. Jest to bateria zawierająca sześć pocisków AMRAAM, która współpracuje z osobnym zestawem radarowym i stanowiskiem kierowania.

Użytkownicy

W 2017 roku Polska zamówiła 95 pocisków AIM-120C-7. Również w 2016 roku Australia zdecydowała się na zakup do 450 pocisków AIM-120D AMRAAM, w tym oprzyrządowania, za kwotę 1,22 miliarda USD.

Przypisy

Linki zewnętrzne