Aidan (król Dalriady)

Aidan, król Dalriady

Aidan, znany również jako Aedan, był królem Dalriady i synem Gabrana. Zmarł w 609 roku. Został koronowany na wyspie Iona przez św. Kolumbę, jednak odmówił uznania zwierzchności irlandzkiej części królestwa Dalriady. Wziął także udział w bitwie przeciwko Ethelfritowi, królowi Nortumbrii, gdzie poniósł klęskę w starciu pod Degsastan.

Królestwo Dalriada

Dalriada (w języku gaelickim: Dál Riata) było gaelickim królestwem, które zostało założone przez Irlandczyków i rozciągało się po obu stronach Kanału Północnego, między Irlandią a Wielką Brytanią. Obejmuje część królestwa Ulaidu – Dál nAraidi oraz wybrzeże Szkocji, od Arran i Argyll przez Hebrydy aż po wyspę Skye. Głównym miastem Dalriady było Dunadd – fort położony na wzgórzu nad rzeką Add, znajdujący się w centralnej części półwyspu Kintyre, na północ od Lochgilphead. Inne istotne miejscowości w królestwie to Dunoill (Dhún Ollaigh), Dunavert oraz Dunseverick (Dún Sobhairce). Dalriada była znaczącą potęgą morską.

Początki panowania Aidana

Aidan urodził się prawdopodobnie około 535 roku i pochodził z rodu Cenél nGabráin. Władzę w Dalriadzie objął po śmierci swojego wuja Conalla mac Comgailla, mając około 40 lat. Jego koronacji w 574 roku dokonał Św. Kolumba na wyspie Ionie. Na początku swego panowania zawiązał sojusz z wysokim królem Ui Néill z Cenél Conaill, Áedenem mac Ainmuirechem, z udziałem Św. Kolumby (kuzyna Áedana). Na zjeździe w Drumcaet w 575 roku ustalono, że flota Dalriady będzie wspierać Ui Néill, ale Aidan nie będzie zobowiązany do składania hołdu wysokiemu królowi. Umowa ta mogła być wynikiem konfliktu Aidana z Báetánem mac Cairillem (zm. 581), królem Dál Fiatach, który nałożył swoją władzę na Dalriadę.

Kampanie militarne

Aidan prowadził kampanię na wyspie Man, mając na celu usunięcie Ulaidów, którzy zajęli tę wyspę za czasów Báetána. Dodatkowo spustoszył ziemie Piktów aż po Orkady, które były pod władzą Bridei I. Walczył również z plemionami Miathi, utożsamianymi z konfederacją plemion Maetae, prawdopodobnie południowymi Piktami. Kampania ta zakończyła się sukcesem w bitwie pod Leithereid, mimo że dwóch synów Aidana, Artur i Eochaid Find, zginęło.

Przez długi czas Aidan utrzymywał sojusz z Rhydderychem Haelem, królem Alt Clud, jednego z północnych królestw Brytów, znanego później jako Strathclyde. Brał także udział w koalicji przeciwko anglosaskiej Bernicji, organizowanej przez króla Uriena z Rhegedu. Aidan zaatakował królestwo Rhydderycha, plądrując Alt Clud (dzisiejsze Dumbarton). Królestwo to zostało ponownie zdobyte dopiero przez wikingów blisko 300 lat później.

Bitwa pod Degsastan

Aidan był zaniepokojony postępami króla Bernicji, Ethelfirtha, który w 600 roku rozgromił armię Goddodin w bitwie pod Catraeth. Do starcia między dwoma władcami doszło w 603 roku pod Degsastan. Mimo zgromadzenia znacznej armii, Aidan doznał dotkliwej porażki i musiał uciekać. Klęska ta znacząco osłabiła potęgę Dalriady, a jak pisał Beda Czcigodny, „żaden wódz z irlandzkiego rodu nigdy potem już nie odważył się wypowiedzieć wojny Anglikom”. Ethelfirth, mimo straty brata w bitwie, wzmocnił swoją pozycję i wkrótce zajął Deirę, stając się pierwszym królem zjednoczonej Nortumbrii. Aidan przeżył jeszcze kilka lat, zmarł 17 kwietnia 609 roku, mając według przekazów 74 lata. Po nim władcą Dalriady został jego syn Eochaid Buide.

Upadek Dalriady

Potęga morska Dalriady okazała się niezwykle przydatna po klęsce na lądzie pod Degsastan, zwłaszcza podczas bitwy pod Magh Rath, która miała miejsce w 637 roku (jedna z największych bitew na terenie Irlandii). W tym starciu wnuk Aidana, Domnall Brecc, został pokonany przez Wysokiego Króla Irlandii, Domnalla mac Áedo. Dalriada straciła wtedy ziemie w Irlandii, lecz dzięki swojej potędze morskiej przetrwała kolejne wieki, mimo że popadła w zależność najpierw od Nortumbrii, a później od Piktów. Ostatecznie Dalriada została połączona z Piktami przez Kennetha MacAlpina, tworząc królestwo Alby, czyli Szkocję.

Legendy o Aidanie

Według jednej z teorii, Aidan mógł być postacią legendarną, utożsamianą z królem Arturem, z powodu możliwego błędnego odczytania nazw geograficznych. Nazwa Damnonia brzmi podobnie do Dumnonii, a skała z Tintagel mogła zostać pomylona z „Skałą” z Dumbarton, znaną również jako Castrum Arthuri. Działania Aidana mogły stanowić inspirację dla stworzenia legendy o Arturze.