Aichi E13A

Aichi E13A (kod aliancki: Jake)

Aichi E13A, znany w kodzie alianckim jako Jake, to japoński trzymiejscowy wodnosamolot rozpoznawczy z okresu II wojny światowej, który został zaprojektowany przez firmę Aichi. Produkcja tego modelu trwała od 1940 do 1945 roku, a łączna liczba wyprodukowanych egzemplarzy wyniosła 1460, co czyniło go podstawowym japońskim wodnosamolotem rozpoznawczym w trakcie wojny.

Historia

Samolot został stworzony w wytwórni Aichi Tokei Denki Kabushiki Gaisha w odpowiedzi na konkurs ogłoszony pod koniec 1937 roku na trzymiejscowy wodnosamolot rozpoznawczy 12-Shi dla japońskiej marynarki. W specyfikacji konkursowej wymagana była prędkość maksymalna 370 km/h oraz użycie silnika gwiazdowego Mitsubishi Kinsei. Głównym konstruktorem był Yoshihiro Matsuo. Prace nad projektem opóźniły się z powodu większego priorytetu, jakim był rozwój lżejszego dwumiejscowego wodnosamolotu 12-Shi (E12A), którego program ostatecznie został anulowany przez marynarkę. W wyniku nieukończenia prototypu do września 1938 roku, samolot trzymiejscowy nie mógł wziąć udziału w konkursie, jednak wytwórnia postanowiła dokończyć budowę i przeprowadzić testy na własny koszt. Prototyp o oznaczeniu fabrycznym AM-19 został ukończony 1 stycznia 1939 roku i oblatany w kwietniu, a 22 czerwca zakończono budowę drugiego prototypu. Testy wykazały, że samolot ma bardzo dobre właściwości lotne, więc w listopadzie 1939 roku marynarka podjęła decyzję o zamówieniu modelu E13A1. Oficjalnie przyjęto go do uzbrojenia 17 grudnia 1940 roku, nadając mu oznaczenie w długim systemie: rei-shiki ichi-gō suijō teisatsuki ichi-gata (wodnosamolot rozpoznawczy Typ 0 Wzór 1 Model 1), które w 1942 roku zmieniono na Typ 0 Model 11. W skrócie nazywano go rei-shiki suitei lub reisui, a w krótkim systemie oznaczano jako E13A. W kodzie amerykańskim nosił nazwę Jake.

Pierwszy samolot seryjny został ukończony 30 września 1940 roku. Do 1942 roku w zakładach Funakata firmy Aichi w Nagoi zbudowano prawdopodobnie 131 egzemplarzy seryjnych (dokumentacja została zniszczona podczas bombardowań). Z uwagi na obciążenie zakładów Aichi produkcją bombowców D3A, przekazano marynarce dokumentację techniczną, co pozwoliło na budowę kolejnych 90 samolotów w Arsenale Marynarki w Hiro koło Kure od października 1940 roku aż do końca wojny w 1945 roku (w skrócie: Hiroshō, od października 1941 roku: 11 Arsenał Lotniczy). Głównym producentem stały się zakłady Watanabe (od października 1943 roku: Kyūshū) w Zasshonokumie (obecnie w Fukuoka), gdzie od kwietnia 1941 roku do czerwca 1945 roku wyprodukowano 1237 egzemplarzy. Maksymalna miesięczna produkcja osiągnęła 50 sztuk w styczniu 1944 roku. Łącznie, wliczając dwa prototypy, wyprodukowano 1460 samolotów.

Służba

Samoloty E13A1 zaczęły być wykorzystywane od wiosny 1941 roku jako wodnosamoloty rozpoznawcze na okrętach-bazach, pancernikach oraz ciężkich krążownikach japońskiej marynarki. Zastąpiły w tej roli wodnosamoloty Kawanishi E7K. Zadebiutowały z okrętu-bazy „Kamikawa Maru” podczas operacji zajęcia południowych Indochin w lipcu 1941 roku. W trakcie II wojny światowej były szeroko stosowane na Pacyfiku, operując z okrętów oraz baz na wyspach i kontynencie (Singapur, Korea), co stało się ich dominującym zastosowaniem od przełomu 1942/43 roku. E13A1 służyły do rozpoznania, atakowania szlaków żeglugowych oraz instalacji nadbrzeżnych, a także do ratowania lotników z wody. Były najliczniejszym japońskim wodnosamolotem rozpoznawczym tego okresu. W połowie 1943 roku zaczęto jednak wycofywać je z misji dziennych z powodu niewystarczającej prędkości i uzbrojenia obronnego, co sprawiało, że stawały się łatwym celem dla amerykańskich myśliwców i samolotów patrolowo-bombowych.

Od końca 1944 roku wersja E13A1b (Otsu), wyposażona w detektor anomalii magnetycznych, była używana do walki z okrętami podwodnymi.

Nieliczne egzemplarze zostały zmodyfikowane, otrzymując ruchome działko 20 mm w dolnym stanowisku strzeleckim do walki z żeglugą.

Opis

Konstrukcja

Aichi E13A1 to trzymiejscowy, jednosilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej, półskorupowej, z zakrytą kabiną i dwoma stałymi pływakami. Kadłub ma owalny przekrój i zwęża się ku tyłowi. Konstrukcję nośną stanowi 26 wręg, 20 podłużnic oraz pracujące pokrycie z duraluminiowej blachy. Silnik mocowany był do pierwszej wręgi na łożu wykonanym z rur stalowych, a na końcu kadłuba znajdował się drewniany stożek. W dolnej części wręg 7 i 13 umieszczone były zaczepy do katapulty. W części kadłuba centropłata mieściła się komora bombowa, zamykana dwiema pokrywami. Załoga składała się z pilota, nawigatora-obserwatora oraz strzelca-radiotelegrafisty, zajmujących miejsca jeden za drugim w kabinie przykrytej długą, wspólną przeszkloną osłoną. Osłona ta składała się z trzech nieruchomych części, w tym wiatrochronu pilota, oraz czterech odsuwanych. Ostatnia sekcja za strzelcem była odchylana do przodu i mogła być przesuwana wraz z osłoną. Kabina nie była wyposażona w osłony pancerne, a obserwator miał do dyspozycji dwa prostokątne okna w podłodze.

Skrzydła były proste, o obrysie trapezowym przechodzącym w eliptyczny w częściach zewnętrznych. Były to skrzydła dwudźwigarowe, z konstrukcji metalowej (z wyjątkiem końcówek), a pokrycie było wykonane z duraluminiowej blachy. Skrzydła dzieliły się na centropłat (rozpiętość 7100 mm), dwie sekcje zewnętrzne oraz dwie końcówki z konstrukcji drewnianej. Sekcje zewnętrzne mogły być ręcznie składane do góry w celu zaoszczędzenia miejsca w hangarze (szerokość zmniejszała się wówczas do 7413 mm). Kąt wzniosu wynosił 1°45′ w centropłacie oraz 5°30′ w częściach zewnętrznych, a wydłużenie skrzydeł wynosiło 5,8. Skrzydła były wyposażone w klapy wychylne w centropłacie, wykonane całkowicie z metalu, z kątem wychylenia do 40°. Na zewnętrznych częściach skrzydeł znajdowały się lotki metalowe, pokryte płótnem. W krawędzi natarcia lewego skrzydła umieszczony był reflektor do lądowania. Usterzenie miało klasyczną budowę, było wolnonośne i miało obrys eliptyczny. Stateczniki były wykonane z drewna i pokryte sklejką, natomiast stery miały konstrukcję metalową i były pokryte płótnem. Rozpiętość statecznika poziomego wynosiła 5000 mm.

Podwozie było stałe w postaci dwóch pływaków o konstrukcji metalowej półskorupowej, o rozstawie 3200 mm. Pływaki były jednoredanowe, miały długość 7940 mm (ze sterem) i szerokość 1060 mm, a na końcach wyposażone były w stery wodne. Każdy pływak był przymocowany do skrzydeł dwoma wspornikami i usztywniony dwiema parami stalowych odciągów, a później czterema wspornikami.