AHS Krab

AHS Krab

AHS Krab to polska armatohaubica samobieżna kal. 155 mm, która została zaprojektowana w XXI wieku. Posiada lufę o długości 52 kalibrów (L/52 – 8 metrów) i jest osadzona na podwoziu gąsienicowym. Jest to adaptacja brytyjskiego systemu wieżowego AS90/52 Braveheart, który produkowany jest na licencji. Producentem Kraba jest Huta Stalowa Wola.

Wybór systemu wieżowego miał miejsce w 1999 roku, a prototyp został skompletowany przez HSW w 2001 roku. Początkowo armatohaubica była budowana na polskim podwoziu UPG-NG, produkowanym przez Zakłady Mechaniczne „Bumar-Łabędy”, z którego powstało osiem pojazdów serii wdrożeniowej. Po długim procesie rozwoju oraz kilkuletnim wstrzymaniu programu, pierwsze osiem dział zostało dostarczonych do wojska na próby w 2012 roku. Z powodu problemów z podwoziem, w grudniu 2014 roku zdecydowano, że seryjne pojazdy będą wyposażone w południowokoreańskie podwozie K9PL produkcji Samsung Techwin, które następnie produkowano w Hucie Stalowa Wola na licencji. Od 2017 roku armatohaubice te wprowadzane są na uzbrojenie dywizjonów artylerii dywizyjnej Wojsk Lądowych. W 2022 roku część Krabów została przekazana Ukrainie, gdzie zadebiutowały w działaniach bojowych.

Historia rozwoju

Wybór systemu

Koncepcja wprowadzenia nowego dalekonośnego systemu artyleryjskiego do Wojsk Lądowych zrodziła się na początku lat 90. XX wieku. Analizy wykazały, że w związku z rozwiązaniem Układu Warszawskiego i planami integracji ze strukturami zachodnimi, istnieje potrzeba wprowadzenia samobieżnych dział kal. 155 mm, które będą strzelać nowoczesną amunicją zgodną z NATO, w miejsce dotychczas używanych rosyjskich dział kal. 152 mm. Uznano, że możliwe jest stworzenie takiego systemu w Polsce, przy współpracy z zagranicznym kooperantem, ze względu na brak wcześniejszych doświadczeń w produkcji systemów artyleryjskich. Początkowo planowano współpracę z Słowacją, gdzie rozwijano rodzinę kołowej armatohaubicy Dana, już będącej częścią uzbrojenia Wojska Polskiego. W 1993 roku Huta Stalowa Wola (HSW) zaproponowała polskiemu Sztabowi Generalnemu rozpoczęcie produkcji takiego systemu, co spotkało się z zainteresowaniem i zaleceniem dalszych badań. Początkowo rozważano montaż nowego słowackiego systemu wieżowego Zuzana na polskim podwoziu gąsienicowym, co otrzymało kryptonim Zuzanna. 28 listopada 1996 roku Ministerstwo Obrony Narodowej zleciło HSW prace badawczo-rozwojowe dotyczące programu Zuzanna, obejmujące opracowanie założeń oraz przeprowadzenie przetargu na system wieżowy.

Oferty złożyło osiem przedsiębiorstw, a w dalszym postępowaniu wybrano cztery konstrukcje: południowoafrykańską T-6 (Denel), słowacką Zuzana / A40 Himalaya (producent: ZTS Dubnica), brytyjską AS90 (VSEL) oraz niemiecką PzH 2000 (Wegmann). Wieża miała być zamontowana na przedłużonym podwoziu typu Kalina, lecz w 1997 roku przetarg został unieważniony z powodu niekorzystnej procedury. W drugim przetargu, przewidującym kooprodukcję i transfer technologii, brały udział trzy firmy, z czego południowoafrykańska się wycofała. Wówczas rozważano zastosowanie podwozia typu czołgowego, co wiązało się z koniecznością znacznych przeróbek. W 1998 roku do porównań wybrano niemiecką PzH 2000 oraz brytyjską AS90. Ostatecznie 26 lipca 1999 roku HSW podpisała umowę z producentem GEC Marconi na transfer technologii i licencyjną produkcję wieży. Brytyjczycy mieli dostarczyć sześć pierwszych wież, a za integrację z podwoziem odpowiadała strona polska.

Prototypy

Pierwszy moduł dywizjonowy o kryptonimie Regina, składający się z sześciu dział, planowano przekazać do prób w 2003 roku. Po pozytywnych testach, zainstalowano pierwsze dywizjonowe moduły ogniowe w 2006 roku. Proces ten napotkał jednak opóźnienia, które po raz pierwszy wynikały z opóźnienia w zapłacie przez Polskę. 16 maja 2000 roku MON podpisało z HSW umowę na prace badawczo-rozwojowe systemu artyleryjskiego o kryptonimie Krab. Prace nad pierwszym prototypem rozpoczęto w październiku 2000 roku, a pierwsza wieża z Wielkiej Brytanii dotarła w marcu 2001 roku. Prototyp Kraba zaprezentowano 12 czerwca 2001 roku. W 2002 roku zakończono drugi prototyp i rozpoczęto próby fabryczne i testy wojskowe.

Początkowo planowano stworzenie prototypowego modułu dywizjonowego, w skład którego miała wejść bateria ogniowa (sześć dział) oraz wszystkie pojazdy dywizjonowe. Program jednak napotkał trudności związane z finansowaniem, co doprowadziło do ograniczenia zamówienia przez MON do dwóch dział i dwóch wozów dowodzenia. Do 25 czerwca 2003 roku prototyp Kraba zakończył badania kwalifikacyjne, a także przeszedł je wóz dowodzenia systemu kierowania ogniem Azalia oraz wóz amunicyjny Waran.

Przygotowania do produkcji seryjnej miały rozpocząć się w 2003 roku, a pierwszy dywizjon miał być oddany w 2008 roku, lecz brak funduszy spowodował opóźnienia. W 2004 roku MON zatwierdziło dokumentację na wykonanie partii próbnej Krabów. Jednakże w tym samym roku prace zostały wstrzymane z powodu decyzji politycznych, a program uznano za kontrowersyjny. W grudniu 2004 roku wojsko zaproponowało zakończenie programu i przekazanie prototypów do Centrum Szkolenia Artylerii w Toruniu. Działa pozostały jednak u producenta z uwagi na perspektywy eksportowe, które jednak nie zrealizowały się. Do 2006 roku program Krab kosztował około 77 milionów zł, a dodatkowe 8,7 miliona zł pochłonęły prace nad prototypami wozów kierowania ogniem i transportu amunicji.

Seria wdrożeniowa (podwozie UPG-NG)

Decyzja o zamówieniu systemu zapadła 18 września 2006 roku. Po długich negocjacjach, 12 maja 2008 roku MON podpisało umowę o wartości około 223 mln zł na wdrożenie dywizjonowego modułu ogniowego Regina, z dostarczeniem ośmiu armatohaubic oraz czterema wozami dowodczymi, wozem amunicyjnym i wozem remontu uzbrojenia. W trakcie realizacji umowy zdecydowano o zmniejszeniu jednostki ognia do 40 pocisków i 48 ładunków miotających.

W związku z długim czasem decyzji i zakończeniem produkcji luf do samobieżnego AS90 przez stronę brytyjską, konieczne było znalezienie nowego dostawcy luf. Ostatecznie wybrano francuski koncern Nexter Systems. Równocześnie w HSW zmodernizowano zakład lufowni, co umożliwiło samodzielną produkcję luf dla programu Krab. Problemy techniczne z nowymi kadłubami UPG-NG spowodowały, że w 2012 roku wojsko podpisało aneks do umowy, zwiększając zamówienie do 24 dział oraz pojazdów wsparcia dla dywizjonowego modułu ogniowego.

Próby i problemy z podwoziem

Pierwszy dywizjonowy moduł z ośmiu dział został przekazany wojsku w 2012 roku, a w 2013 roku podczas prób eksploatacyjnych ujawniono problemy z podwoziem, które obejmowały mikropęknięcia oraz inne wady, takie jak awarie układu chłodzenia. Wobec trudności w usunięciu wad, MON zdecydowało na zmianę podwozia na południowokoreańskie K9 Thunder. Nowe podwozie zapewniło lepsze właściwości trakcyjne, a także wydajniejszy silnik i układ napędowy. Krab na podwoziu UPG-NG miał masę bojową 52 tony, a jego osiągi obejmowały prędkość maksymalną 60 km/h oraz zasięg jazdy około 650 km.

Produkcja seryjna (podwozie K9)

17 grudnia 2014 roku HSW podpisała umowę na produkcję 120 podwozi do armatohaubicy Krab typu K9 z firmą Samsung Techwin. W 2015 roku w Stalowej Woli ukończono modelowy egzemplarz Kraba zintegrowanego z podwoziem K9. Do 2017 roku do Polski trafiły pierwsze podwozia, a dalsze miały być produkowane na licencji w Polsce z zwiększonym udziałem komponentów krajowych. W 2020 roku rozpoczęto pełną produkcję podwozi w HSW.

W sierpniu 2017 roku przekazano pierwszy dywizjonowy moduł ogniowy do 11 Mazurskiego Pułku Artylerii. 14 grudnia 2016 roku podpisano kontrakt na dostawę kolejnych 96 armatohaubic, co łącznie z 24 już dostarczonymi dawało 120 dział. Do 2024 roku planowano dostarczenie kolejnych dywizjonów, jednak część pojazdów została przekazana Ukrainie, co wpłynęło na harmonogram produkcji.

Plany zastąpienia

Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku, MON ogłosiło zamiar zakupu 150 haubic K9 Thunder z Korei Południowej. Decyzja ta spotkała się z krytyką, ponieważ Polska produkuje nowoczesne spolonizowane armatohaubice. Argumentowano, że Huta Stalowa Wola nie jest w stanie w krótkim czasie wyprodukować takiej liczby dział. Plany dotyczące produkcji K9PL, które miały być spolonizowaną wersją K9A1, również były przedmiotem dyskusji.

Opis techniczny

Podwozie

Podwozie Kraba to spolonizowana wersja południowokoreańskiej haubicy K9 Thunder, opracowana wspólnie przez polskich i koreańskich inżynierów. Polska wersja różni się od oryginału wprowadzonymi nowymi rozwiązaniami, takimi jak pomocniczy agregat zasilający, systemy przeciwpożarowe oraz filtrowentylacyjne. Podwozie oznaczone jest jako PK9 lub K9PL. Kadłub wykonany jest z blach pancernych, zapewniających odporność na pociski przeciwpancerne kal. do 14,5 mm.

Podwozie ma klasyczną konfigurację dla współczesnych systemów artyleryjskich, z przedziałem napędowym z przodu. Silnik MTU MT 881 Ka-500 o mocy 1000 KM znajduje się po prawej stronie kadłuba, a obok niego jest stanowisko kierowcy. Zastosowana automatyczna przekładnia Allison X1100-5A3 umożliwia płynne przełączanie przełożeń. Podwozie wyposażono w hydropneumatyczne zawieszenie oraz sześć kół bieżnych po każdej stronie.

System wieżowy i uzbrojenie

Wieża Kraba wyposażona jest w dwa włazy oraz miejsce na dodatkowy osprzęt. Działo kal. 155 mm L31A1 ma długość 8997 mm i jest zdolne do półautomatycznego ładowania. Wyposażone jest w zautomatyzowany czterosegmentowy magazyn pocisków oraz system elektroniczny do ustawiania zapalników. Krab dysponuje donośnością do 40 km przy użyciu pocisków z gazogeneratorem, a czas przejścia z pozycji marszowej do bojowej wynosi około 30 sekund.

Oprócz armaty, Krab ma zamontowany karabin maszynowy WKM-B kal. 12,7 mm oraz wyrzutnie granatów dymnych. Szybkostrzelność wynosi 6 strzałów na minutę, a żywotność lufy to według nieoficjalnych informacji około 3000 wystrzałów.

Systemy elektroniczne

Systemy elektroniczne Kraba obejmują nowoczesne rozwiązania, takie jak system nawigacji lądowej oparty na platformie bezwładnościowej oraz zautomatyzowany system dowodzenia i kierowania ogniem. W skład systemu wchodzą komputery balistyczne oraz system łączności, umożliwiające błyskawiczne obliczenia balistyczne i szybkie przekazywanie komend.

Dywizjonowy Moduł Ogniowy Regina

Pojedynczy DMO w Siłach Zbrojnych RP składa się z 24 armatohaubic Krab, dwóch wozów dowódczo-sztabowych oraz dziewięciu wozów dowodzenia. Dywizjon podzielony jest na trzy baterie, w których każda bateria ma po osiem haubic.

Amunicja

Krab przystosowany jest do amunicji zgodnej z normami NATO. Zakłady Metalowe Dezamet rozpoczęły współpracę z firmą ZVS Holding na produkcję amunicji, a w 2020 roku uruchomiono produkcję ładunków miotających. Krab może używać zarówno pocisków konwencjonalnych, jak i amunicji precyzyjnej, w tym amunicji Excalibur.

Służba

Polska

Głównym użytkownikiem Kraba są Wojska Lądowe, które planują wprowadzenie pięciu dywizjonów do 2025 roku. AHS Krab zaprezentowano publicznie podczas defilady w Warszawie w 2014 roku. Kraby są używane przez kilka pułków artylerii, w tym 11 Mazurski Pułk Artylerii oraz 5 Lubuski Pułk Artylerii.

Ukraina

W maju 2022 roku Ukraina otrzymała 18 sztuk Krabów, a w czerwcu zamówiła kolejne trzy dywizjony. W październiku 2022 roku potwierdzono, że Ukraina zamówiła 54 nowe haubice Krab. Kraby wykazały się dużą skutecznością w działaniach bojowych, a ich użycie wpłynęło na poprawę skuteczności ukraińskiej artylerii.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Andrzej Kiński. Debiut Kraba. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 7/2001, s. 9–15, lipiec 2001. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.

Andrzej Kiński. Krab znów strzela. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 7/2006, s. 30–32, lipiec 2006. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.

Andrzej Kiński. Seryjne Langusty i „zmartwychwstanie” Reginy. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2008, s. 14-16, czerwiec 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.

Tomasz Kwasek. Nowe szaty Kraba. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 9/2015, wrzesień 2015. Warszawa: Magnum-X.

Tomasz Kwasek. Huta Stalowa Wola – rok nowych wyzwań. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 5/2018, maj 2018. Warszawa: Magnum-X.

Jerzy Reszczyński. Krab – odsłona druga i ostatnia?. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. 09/2015, s. 34–40, 2015. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270X.

Tomasz Szulc. Brytyjskie działo samobieżne AS90. „Nowa Technika Wojskowa”. nr 3/99, s. 11-17, 1999. ISSN 1230-1655.

Jarosław Wolski. Kierunki rozwoju samobieżnych armatohaubic [2]. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 3/2020, marzec 2020. Warszawa: Magnum-X.

Linki zewnętrzne

AHS Krab na oficjalnej stronie Huty Stalowej Woli