Ahmose II, znany również jako Amazis lub Amasis, był władcą starożytnego Egiptu z XXVI dynastii, który rządził w latach 570–526 p.n.e.
Najprawdopodobniej nie wywodził się z rodziny królewskiej. Był wysokiej rangi dowódcą wojskowym i generałem. W czasie panowania faraona Psametycha II pełnił funkcję wodza armii w wyprawie do Kusz. Herodot wskazywał, że do władzy doszedł dzięki wsparciu swoich wojsk. Istnieje możliwość, że objął tron na dwa lata przed śmiercią swojego poprzednika, Apriesa. Obaj władcy rywalizowali o władzę przez dwa lata, kontrolując różne obszary, co sprawiło, że Amazis był często postrzegany jako uzurpator. Był wybitnym władcą, obdarzonym niezwykłą inteligencją i talentem, choć jego sposób bycia mógł niektórych wprowadzać w błąd, sprawiając, że uchodził za prostaka czy utracjusza. W trakcie swoich rządów wspierał kulturę grecką, co częściowo wynikało z faktu, że jego żoną była Greczynka, Ladike. Liczne opowieści o Amazisie, potwierdzające jego wpływ, znajdują się w dziełach Herodota.
== Panowanie ==
W trakcie długiego, 44-letniego panowania Amazisa miały miejsce istotne wydarzenia polityczne, które miały znaczący wpływ na historię Egiptu oraz innych królestw i imperiów w regionie Morza Śródziemnego. Najpierw upadła Media, a następnie Lidia, gdzie król Krezus próbował ratować swoje państwo, jednak jego stolica, Sardes, również została zdobyta. Wkrótce po tym Babilon, pod presją Persów, również upadł, a jego ostatni król, Nabunaid, został wzięty do niewoli. Wszystko to było wynikiem rosnącej potęgi monarchii Achemenidów, która rozpoczęła się za sprawą Cyrusza Wielkiego.
Na początku swojego panowania, jeszcze w czasie rywalizacji z Apriesem, Amazis stawił czoła wojskom króla babilońskiego Nabuchodonozora II, który chciał skorzystać z wewnętrznych konfliktów w Egipcie. Bitwa miała miejsce na wschodnich granicach Egiptu, a walczący po stronie egipskiej greccy najemnicy zostali pokonani i zmuszeni do ucieczki.
Wojska Nabuchodonozora spustoszyły część Egiptu, zabierając ogromne bogactwa. Mimo zwycięstwa, król babiloński nie zajął Egiptu na stałe, a jego armia szybko się wycofała. Niektóre źródła sugerują, że w trakcie tej kampanii zginął Apries, który uległ propozycjom Nabuchodonozora, by odzyskać władzę w zamian za ustępstwa wobec Babilonu. Po ustabilizowaniu władzy Amazis musiał zmierzyć się z problemem greckich najemników, którzy dzięki przywilejom od lokalnych nomarchów oraz umiejętnościom adaptacyjnym stali się obiektem nienawiści wśród rdzennych Egipcjan. W odpowiedzi na to faraon zorganizował i osiedlił wszystkich Greków w Naukratis, mieście leżącym na Rzece Zachodniej, w połowie drogi między Memfis a wybrzeżem. Osadnicy otrzymali szeroką autonomię i wolność wyznawania swojej religii. Miasto szybko stało się centrum greckiego handlu i kultury, co przyniosło znaczny rozwój oraz wymierne korzyści dla Egiptu w postaci 10% podatku od transakcji handlowych.
== Chwała dyplomacji ==
Rośnie potęga państwa perskiego, rządzonego przez Cyrusa, spowodowała zmianę układu sił, dążącego do dominacji na Bliskim Wschodzie. Amazis, jako przewidujący władca i znakomity dyplomata, starał się stworzyć sojusze, które mogłyby zrównoważyć rosnące zagrożenie ze strony Persów. Prowadził politykę zagraniczną, która mogła przynieść korzyści Egiptowi. Zawarł przymierza, w tym z Grekami z Cyreny, gdzie król Battos II ożenił swoją córkę Ladikę z Amazisem, która stała się matką faraona Psametycha III – ostatniego władcy XXVI dynastii. Herodot w swoich „Dziejach” relacjonuje:
„…z Kyrenejczykami zawarł Amazys wzajemną przyjaźń i przymierze. Postanowił także wziąć sobie stamtąd żonę, czy to z powodu pragnienia helleńskiej niewiasty, czy też z przyjaźni z Kyrenejczykami. Ożenił się więc… z córką Battosa, syna Arkesilaosa… która nazywała się Ladika.”
Przyjazne relacje Amazis nawiązał także z Krezusem, królem Lidii, oraz Polikratesem, tyranem Samos, który był niepodzielnym władcą na Morzu Egejskim. Dzięki temu przymierzu Amazis dążył do zabezpieczenia się przed zagrożeniem ze strony Fenicji, już podporządkowanej Persom. W wyniku współpracy z Polikratesem Amazis zdołał również podporządkować sobie Cypr, który przynosił znaczne zyski dzięki wysokiemu trybutowi. Niestety, przyjaźń z Polikratesem nie przetrwała próby czasu, być może w wyniku jego wsparcia dla Persów, planujących inwazję na Egipt. Ostatecznie Polikrates został zdradzony przez Persów, podstępnie zwabiony do Magnezji i ukrzyżowany przez jednego z ich satrapów – Orojtesa. Jak się wkrótce okazało, przymierza Amazisa nie były wystarczające w obliczu rosnącej potęgi Persów, pozostawiając Egipt osamotnionym i zagrożonym nową wojną.
== Prawodawca ==
Amazis wykazywał także wybitne zdolności reformatorskie i prawodawcze.
Podjął się trudnego zadania zreformowania oraz spisania prawa egipskiego, jednak nie zdążył go ukończyć przed swoją śmiercią. Udało mu się jednak wprowadzić istotne przepisy, takie jak wprowadzenie podatku dochodowego jako narzędzia kontroli przychodów oraz obowiązek składania corocznych raportów o stanie środków do życia każdego obywatela. Brak środków do życia lub nieterminowe złożenie raportu były surowo karane, włącznie z karą śmierci. Amazis odebrał kapłanom kontrolę nad administracją świątyń, a także uwolnił rolników od zależności od kleru oraz osób prywatnych.
== Budowniczy ==
Wszystkie przedsięwzięcia realizowane przez Amazisa charakteryzowały się dokładnością, systematycznością i starannością. Podobnie wyglądał jego program budowlany, w ramach którego wznosił liczne budowle, zwłaszcza w Delcie oraz Tebach, gdzie boską małżonką Amona została jego córka – Nitokris II, która również pełniła obowiązki arcykapłańskie oraz prowadziła szeroki program budowlany. W Sais Amazis rozbudował świątynię Neit, natomiast w Memfis zbudował sanktuarium Izydy oraz świątynię Ptaha. Powstały również świątynie w Mendes i Abydos. W Athribis, w Delcie, zbudowano jedyne w swoim rodzaju świątynie, które ze względu na podmokły teren wzniesiono na potężnych fundamentach z piaskowca, obudowanych suszoną cegłą mułową. Podczas wykopalisk odkryto ślady tych fundamentów wraz z depozytem fundacyjnym z imieniem Amazisa. W wyniku wieloletnich relacji z Grekami zbudowano także świątynię Ateny w Egipcie oraz przekazywano dary wotywne do Cyreny, Samos i Lindos. Świątynia Apollina w Delfach została odbudowana po pożarze z dużym udziałem funduszy przekazanych przez Amazisa.
== W przededniu inwazji ==
Niestety, Amazis zmarł w kluczowym momencie swojego panowania, gdy jego talenty mogły okazać się nieocenione dla uratowania Egiptu. Gdy armia perska zbliżała się do granic Delty, Kambyzes, władca perski, otrzymał wiadomość o śmierci faraona oraz o objęciu władzy przez jego syna, Psametycha III, który, jak się wkrótce okazało, nie był w stanie obronić Egiptu przed inwazją i okupacją. Według Herodota, mumia Amazisa została pochowana w Sais, w obrębie świątyni bogini Neit (identyfikowanej przez Greków z Ateną), w grobowcu, „…w podwórzu świątynnym, stanowiącym wielki krużganek z kamienia, o kolumnach przypominających drzewa palmowe… . Wewnątrz krużganka znajdowały się podwójne drzwi, a poza nimi stała trumna.”
== Konkluzja ==
Panowanie Amazisa miało miejsce w przełomowym okresie w historii Egiptu. Schyłek XXVI dynastii przyniósł inwazję i okupację perską. Wybitna osobowość oraz różnorodne talenty faraona uczyniły z Egiptu kraj przypominający dawne czasy imperialne. Amazis był przyjacielem Greków, a wiele wątków jego życia oraz historii Egiptu łączy się z ich losami. Współcześnie niektórzy badacze postrzegają go bardziej jako Greka niż Egipcjanina. Jego długie, 44-letnie panowanie, rozliczne talenty i niezwykła osobowość lokują go w gronie wybitnych władców starożytnego Egiptu, a także uznawany jest za jednego z wielkich prawodawców egipskich.
== Tytulatura ==
Oprócz wymienionych, istnieje wiele wariantów zapisu imienia Amazisa, na przykład jego nomen bywa uzupełniane o epitety takie jak iꜤḥ-ms(.w) zꜢ-nt (Ahmose, Syn Neith).
== Bibliografia ==
NicolasN. Grimal, Dzieje starożytnego Egiptu, AdamA. Łukaszewicz (tłum.), Warszawa: PIW, 2004, ISBN 83-06-02917-8, OCLC 749417518. Brak numerów stron w książce.
BogusławB. Kwiatkowski, Poczet faraonów, Warszawa: Iskry, 2002, ISBN 83-207-1677-2, OCLC 830308044. Brak numerów stron w książce.
Schneider Th. – Leksykon faraonów, PWN, Kraków-Warszawa 2001, ISBN 83-01-13479-8.
Herodot, Dzieje.
== Przypisy ==