Ahmed Zogu

Zogu I

Zogu I, właściwie Ahmed ben Zogu, Ahmed bej Zogolli, Ahmed beg Zogu (ur. 8 października 1895 w Burgajet, zm. 9 kwietnia 1961 w Suresnes) był albańskim politykiem oraz królem Albanii w latach 1928–1939.

Wczesna kariera

Ahmed ben Zogu przyszedł na świat w 1895 roku jako syn Xhemala Pashy Zogu oraz Sadije Toptani, w rodzinie o znaczących wpływach w Albanii. Jego ojciec pełnił rolę lidera jednego z muzułmańskich klanów w północno-wschodniej części kraju – Mati.

Podczas I wojny światowej Albania oficjalnie zachowała neutralność, jednak na jej terytorium stacjonowały obce armie. W tym czasie Zogu opowiadał się po stronie Austro-Węgier. Po 1920 roku, gdy Albania uzyskała międzynarodowe uznanie jako niepodległe państwo, Zogu zajął różne stanowiska w rządzie albańskim, korzystając z poparcia bejów oraz bajraktarów. Szybko stał się liderem reformistycznej Partii Narodowej i w 1922 roku objął stanowisko premiera.

23 lutego 1923 roku Zogu został postrzelony przez studenta Beqira Valteriego podczas awantury przed parlamentem. Jego głównym przeciwnikiem politycznym był Fan Noli, który w 1924 roku doszedł do władzy jako premier. Zogu postanowił wówczas opuścić kraj, udając się do Królestwa SHS. Już w grudniu tego samego roku powrócił do Tirany z pomocą rosyjskich najemników. W zamian za wsparcie obiecał rządowi SHS mały fragment albańskiego terytorium wokół klasztoru św. Nauma nad Jeziorem Ochrydzkim.

Po przywróceniu władzy, Zogu zmusił większość opozycjonistów do emigracji lub do ukrywania się w górach. Nie uchroniło ich to jednak przed represjami; w Bari (Włochy) został zastrzelony Luigj Gurakuqi, a Bajram Curri, osaczony w górskich ostępach północnej Albanii, zginął w niejasnych okolicznościach.

Prezydentura

21 stycznia 1925 roku, z inicjatywy Zogu, parlament albański ogłosił kraj republiką wzorowaną na modelu amerykańskim, a 31 stycznia Zogu został wybrany prezydentem. Brak poważnych przeciwników politycznych sprawił, że jego władza, na mocy nowej konstytucji, była znacząca.

Mimo to, nowy rząd musiał zmierzyć się z wieloma trudnościami. Przede wszystkim państwo borykało się z brakami finansowymi, co uniemożliwiało przeprowadzenie reform oraz normalne funkcjonowanie aparatu państwowego i wojska. Zogu musiał nieustannie zabiegać o wsparcie lokalnych panów ziemskich i bejów, co pomogło w pewnym stopniu zjednoczyć ich poczucie przynależności do narodu.

Aby nie pozostać zakładnikiem wewnętrznych frakcji politycznych, Zogu zwrócił się o pomoc do rządów Królestwa SHS i Włoch. W latach 1926 i 1927 wpływy Włoch w Albanii znacznie wzrosły, co pogłębiło gospodarczą zależność kraju od sąsiadów.

Król

Artykuł 141 konstytucji stanowił, że ustrój republikański Albanii nie może zostać zmieniony. W 1928 roku jednakże, w sierpniu rozpoczęto obrady Konstytuanta, a 1 września przyjęto nową konstytucję, która ustanowiła Albanię jako monarchię demokratyczną, parlamentarną i dziedziczną. Na tronie zasiadł Zogu, który ogłosił się spadkobiercą Skanderbega i przyjął tytuł Zogu I. Koronacja miała miejsce w Krui, gdzie nowy monarcha złożył przysięgę na Biblię i Koran.

Jako król, Zogu nie odpowiadał przed żadnym organem władzy, a jednocześnie mógł kontrolować wszystkie instytucje. Jego prerogatywy obejmowały prawo wydawania dekretów politycznych i wojskowych.

Panowanie Zogu przyczyniło się do politycznej stabilności w Albanii oraz powolnego rozwoju kraju. Dzięki włoskim kredytom, zreformowano państwo i armię. W tym okresie zbudowano wiele nowych dróg i mostów, osuszano tereny podmokłe, co sprzyjało rozwojowi rolnictwa. Zwiększyła się jednak zależność finansowa Albanii od Włoch, rządzonych wtedy przez Benito Mussoliniego, który dążył do zacieśnienia więzi z Albanią, aby zwiększyć włoski wpływ na Bałkanach.

27 kwietnia 1938 roku Zogu ożenił się z Geraldine Apponyi, katoliczką zubożałą szlachcianką węgiersko-amerykańskiego pochodzenia. Ślub był istotnym wydarzeniem zarówno politycznym, jak i społecznym, mimo że wywołał pewne zgrzyty wśród bejów, którzy niechętnie akceptowali cudzoziemkę na tronie. Ceremonia miała dwojaki charakter – muzułmański i katolicki. W Tiranie pojawiły się tłumy zagranicznych gości, a europejscy dyktatorzy przysłali imponujące prezenty, takie jak białego mercedesa kabrioleta od Adolfa Hitlera, cztery białe konie od Miklósa Horthy’ego i cztery miedziane wazy od Benito Mussoliniego. Po ceremonii w stolicy odbyły się występy folklorystyczne oraz parady młodzieży śpiewającej patriotyczne pieśni.

5 kwietnia 1939 roku Zogu i Geraldine zostali rodzicami, ich synem został Leka I Zogu.

Zaledwie dwa dni później, 7 kwietnia 1939 roku, wojska włoskie wkroczyły do Albanii, przekształcając kraj w włoski protektorat i część królestwa Włoch pod rządami Wiktora Emanuela III.

Zogu wraz z rodziną musiał uciekać do Grecji, a następnie przedostał się do Londynu, przebywając także przez Polskę. Czas II wojny światowej spędził w Wielkiej Brytanii. 23 lutego 1946 roku dotarł do Port Said, gdzie został powitany przez króla Egiptu Faruka. Jego rezydencją w Egipcie była okazała willa w Ramleh. Po przewrocie politycznym w Egipcie, kiedy władzę przejął Naser, Zogu stracił przywileje głowy państwa albańskiego, które wcześniej posiadał. W sierpniu 1955 roku opuścił Egipt, udając się do Cannes, a ostatnie lata życia spędził we Francji.

Ahmed Zogu zmarł 9 kwietnia 1961 roku w Suresnes. Dwa dni później został pochowany na cmentarzu Thiais, niedaleko Orly, a uroczystość żałobną prowadził algierski mufti. Na jego nagrobku z szarego marmuru widniały słowa „Ojczyzna ponad wszystko”. 17 listopada 2012 roku jego trumna została przewieziona do Albanii i złożona w mauzoleum w Tiranie.

Nazwisko Zog (z rodzajnikiem: „Zogu”) oznacza w języku albańskim „ptak”. Ahmed Zogu został wpisany do Księgi rekordów Guinnessa jako największy palacz wszech czasów, rzekomo wypalając 240 papierosów dziennie.