Ahmed Cemal

Ahmed Cemal Pasza

Ahmed Cemal Pasza (tur. Ahmed Cemâl Paşa, ur. 6 maja 1872 w Mitylenie, zm. 21 lipca 1922 w Tyflisie) był tureckim oficerem, związanym z ruchem młodotureckim oraz członkiem triumwiratu Trzech Paszów, obok Envera Paszy i Talaata Paszy. Wraz z nimi odpowiadał za ludobójstwo Ormian, Asyryjczyków oraz Greków pontyjskich.

Życiorys

Cemal Pasza dołączył do ruchu młodotureckiego w 1906 roku. W 1911 roku objął stanowisko gubernatora Bagdadu. Zyskał uznanie podczas wojen bałkańskich, a po rewolucji młodotureckiej, 23 stycznia 1913 roku, został mianowany komendantem wojskowym Stambułu oraz ministrem robót publicznych w rządzie Imperium Osmańskiego. W 1914 roku objął funkcję ministra marynarki wojennej, którą pełnił do 1918 roku. Cemal Pasza, obok Taalata i Envera Paszy, stał się członkiem nieformalnego triumwiratu młodotureckiego, który rządził Turcją od 1913 roku aż do klęski Imperium Osmańskiego w I wojnie światowej w październiku 1918 roku.

Po wybuchu I wojny światowej w lipcu-sierpniu 1914 roku, Cemal opowiadał się za sojuszem z Francją i udał się na rozmowy do Paryża. Jednakże z powodu tajnych porozumień Francji z Imperium Rosyjskim, które przewidywały terytorialne zyski Rosji kosztem Turcji, nie mogła ona zagwarantować integralności terytorialnej Turcji, co uniemożliwiło zawarcie sojuszu. Negocjacje zakończyły się niepowodzeniem, a Cemal dołączył do Taalata i Envera, którzy opowiadali się za przystąpieniem Turcji do militarnego bloku Państw Centralnych (Cesarstwo Niemieckie i Austro-Węgry).

Po wypowiedzeniu wojny przez Ententę Imperium Osmańskiemu w dniach 4–5 listopada 1914 roku, Cemal został w 1915 roku mianowany dowódcą tureckich sił w Egipcie, walczących przeciwko armii brytyjskiej. Po niepowodzeniach w ofensywie zagrażającej Kanałowi Sueskiemu oraz klęsce w obronie, stracił Jerozolimę w grudniu 1917 roku.

Od 1916 roku musiał stawić czoła inspirowanemu przez Brytyjczyków powstaniu arabskiego (Lawrence z Arabii). Po zajęciu francuskich konsulatów w Beirucie i Damaszku oraz odkryciu dokumentów potwierdzających związki powstańców arabskich z Brytyjczykami i Francuzami, rozpoczął masowe represje wobec arabskiej elity i członków organizacji Al-Fatat. Do końca 1917 roku sprawował niemal całkowitą władzę nad południową częścią Imperium Osmańskiego z kwatery w Damaszku. Na koniec 1917 roku powrócił do Stambułu, gdzie kontynuował pełnienie funkcji ministra marynarki wojennej.

Po klęsce i dymisji rządu Taalata Paszy 8 października 1918 roku oraz podpisaniu zawieszenia broni z Mudros 30 października, 2 listopada 1918 roku Cemal, wraz z siedmioma innymi przywódcami partii młodotureckiej, udał się do Niemiec, a następnie do Szwajcarii.

Wojskowy sąd Imperium Osmańskiego skazał Cemala na karę śmierci za prześladowania arabskich poddanych. Chcąc kontynuować walkę z Brytyjczykami, wyjechał przez Moskłę do Azji Środkowej, gdzie brał udział w modernizacji armii Afganistanu. Po zajęciu Gruzji przez Armię Czerwoną w lutym 1921 roku przybył do Tyflisu, gdzie został zamordowany przez ormiańskiego zamachowca w odwecie za ludobójstwo Ormian, mimo że osobiście nie brał udziału w tych wydarzeniach.

Jego ciało zostało przewiezione do Erzurum, gdzie został pochowany.